белгілеу эксперименті – қалыптасқан педагогикалық құбылыстарды біліп алу үшін жүргізіледі;
тексеріс эксперименті – мәселені тиянақтау үдерісінде жасалған болжамның анық-қанығына жету үшін өткізіледі;
жасампаз, қайта қалыптастыру эксперименті – жаңа педагогикалық құбылыстарды пайда ету үшін ұйымдастырылады.
Өткізу орнына байланысты табиғи және зертханалық эксперименттер ажыралады. Педагогикалық үдерісіке ешқандай өгерістер ендірместен көзделген болжамды ғылыми ұйымдастырылған тәжірибеге салып, тексеру үшін табиғи эксперимент жүргізіледі. Эксперименттің мұндай түрі педагогикалық жаңалық мәнін қалыптасқан жағдайда ғана тексеру қажеттігі туындап, әрі оның нәтижелері сабақ үдерісіне зиянсыз болса, ұйымдастырылады. Табиғи эксперименттің нысандары, әдетте, оқу-үйретім жоспарлары мен бағдарламалары, оқулықтар мен оқу құралдары, тәлім-тәрбие тәсілдері мен әдістері, формалары және құрал-жабдықтары.
Егер қандай да жекеленген мәселені шешу немесе қажетті деректерге қол жеткізу үшін сыналушыларды мұқият қадағалау керек болса (арнайы құралдар көмегімен), эксперимент арнайы жабдықталған, ерекше зерттеу шарттарына сай бөлмеларде өткізіледі. Мұндай эксперимент зертханалық деп аталады. Педагогикалық зерттеулерде бұл ғылыми әдіс түрі көп қолданыла бермейді. Әрине, табиғи эксперимент зертханалыққа қарағанда құндылау келеді. Себебі, одан шынайы нәтиже алу ықпалдығы көбірек. Дегенмен, мұндайда табиғи жағдаяттар барша күрделіліктерімен бірге жүреді, олар арасынан қажетті оқу-үйретім, тәрбие құбылысын өз алдына бөліп алып, тексеру мүмкіндігі қиындық соқтырады. Осыдан, қадағалауға келіңкіремейтін жағдаяттардың ықпалын кеміту мақсатында қосалқы, күтілген не күтілмеген нұқсанды себептерден арылу үшін қосымша қаржылыққа көніп, ғылыми сынаманы зертханаларда өткізуге тура келеді.
Достарыңызбен бөлісу: |