Әдебиятлар 1. Батырлар жыры. – Алматы: «Жазушы», 1986.
2. Қазақтың тұрмыс-салт жырларының типологиясы. –Алматы: 1983.
3. Қарақалпақ фольклоры. Көп томлық. 14-26-томлар. –Нөкис: «Илим», 2010.
4. Ғашық-наме. –Алматы: «Жазушы», 1976.
РЕЗЮМЕ. Мақолада қорақалпоқ ва қозоқ халқ достонлари «Муңлық Зарлық» достони қиѐсий тарзда ўрганилган. Икки
халқ достонларидаги сюжет ва мотивлардаги ўхшашлик достон контексти асосида таҳлил қилинган.
РЕЗЮМЕ. В статье сравниваются каракалпакские и казахские народные поэмы «Мунлық Зарлық». Сходство сюжетов и
мотивов в двух народных эпосах анализируется исходя из контекста эпоса
.
SUMMARY. The article compares the Karakalpak and Kazakh folk poems "Munglyq Zarlyq". The similarity of plots and motives
in two folk epics is analyzed based on the context of the epic.
ҚАРАҚАЛПАҚ ФОЛЬКЛОРЫНЫҢ ДƟРЕТИЎШИЛЕРИ ҲӘМ АТКАРЫЎШЫЛАРЫ Ф.Б.Даулетмуратов – магистрант Әжинияз атындағы Нӛкис мәмекетлик педагогикалық институты Таянч сўзлар: фольклор, достон, поэзия, жиров-бахши, устоз, шогирд.
Ключевые слова: фольклор, эпос, поэзия, жырау-баксы, наставник, ученик.
Key words: folklore, epic, poetry, jirau-bakshi, mentor, apprentice.
Қарақалпақлар аўыздан-аўызға кɵшип, əўладтан-
əўладқа ɵтип киятырған аўызеки халық дɵретпелериниң
бай түрлерине, халық дɵреткен музыка мəдениятына,
ғайры нағышлыққа кɵркем-ɵнердиң басқа да халықлық
түрлерине ийе болды. Таўарға нағыш ойыў, ағашқа
нағыш ойыў, зергерлер, жүн, жипектен тоқыў қусаған
қол ɵнери ислери – булардың ҳəммеси олардың кɵп
тараўлы
кɵркем-ɵнериниң
мазмуныны
қурады.
Қарақалпақ халкының бай кɵркем-ɵнери ɵзиниң дɵре-
лиўи, қəлиплесиўи жағынан жəмəəтлик дɵретиўшилик-
ке тийкарланады. Ҳəр қандай жəмəəтлик дɵретиўши-
ликтиң тийкарын дɵретиўшилик қурайды. Жəмəəтлик
дɵретиўшилик шын мəнисинде халықлық кɵркем-
ɵнердиң белгилеринен есапланады. Әсиресе, бул
жағдай қарақалпақ халқының ɵткен əсирлердеги
кɵркем-ɵнерин сɵз еткенде анығырақ сезиледи. Халық
арасынан шыққан сɵз шеберлери жыраў, бақсылары,
сəзенделер, шеберлер кɵп жағдайда ɵзлериниң жеке
ɵзгешеликлерине қарамастан қабыл етилген дəстүрий
ўақыялардың тəсиринде қалып барады. Соның менен
олар дəстүрий ўақыялардың ешейин бир тəкирар-
лаўшысы болып кɵринбестен, ɵзлеринде «вариантлар»
жасаў мүкиншилигине ийе болған.
Халық дɵреткен дəстанлардың қəлиплесиўине
мазмуны ҳəм формасы жағынан пүтин бир дɵретпеге
айланыўында халықтың арасынан шыққан жыраў-
бақсылардың хызмети уллы. Себеби, дəстанларды оның
атқарыўшыларынан бɵлип алып қараўға болмайтуғы-
нындай, жыраў-бақсылардың да шеберлик қəсийетле-
рин дəстанның кɵркемлик ɵзгешеликлеринен айырып
таслаўға болмайды. Қарақалпақ халқының əсирлер
бойы дɵреткен поэтикалық дɵретпелеринде, оның бар-
лық
үлгилеринде
бул
булақлардың
дəрьяға
айланғанындай дəрьялардың кɵлге, кɵлдиң теңиз
қурағанындай болып кеткен. Қаракалпақ фольклорын
дɵретиўшилер ҳəм атқарыўшылар халық шайырлары,
жыраў-бақсылар, жуўабый, шешен, ертекши, қатықулақ
адамлар, қосықшылар, қыссаханлар. Қарақалпақ фоль-
