Белоктың клеткада атқаратын қызметтері:
Ферменттік
.
Жасушалардағы барлық биологиялық реакциялар
ерекше катализаторлар – ферменттердің қатысуымен жүреді, ал әрбір
фермент – белок. Ферменттер жасушалардың барлық органоидтарында
кездеседі және түрлі реакциялардың жүруін бағыттап ғана қоймай, оларды
ондаған, жүздеген есе рет жылдамдатады.
Құрылымдық
.
Белоктар
жасушалар
мен
органоидтар
мембраналарының
құрамына
кіреді.
ДНҚ-мен
қосылған
белок
хромосоманы, ал РНҚ-мен қосылған белок рибосоманы түзеді.
Тасымалдаушы
. Белоктар оттегін және адамдар мен жануарлар
ағзасында гормондарды тасымалдайды (оны қан ақуызы – гемоглобин
атқарады).
Қозғаушы
.
Жасушаның барлық қозғалыс реакциялары ерекше
жиырылғыш белоктардың кӛмегімен жүзеге асырылады. Мысалы, бұлшық
еттің жиырылуы, қарапайымдылардың талшықтары мен кірпікшелерінің
қозғалуы, жасушаның бӛлінуі кезінде хромосомалардың ажырауы мен
жылжуы, ӛсімдіктердің қимылдары.
Қорғаныш
.
Кӛптеген белоктар ағзаны зиянды әсерден қорғайтын
бүркеніш рӛлін атқарады. Оған мүйізді құрылымдар, түк, тырнақ, тұяқ,
мүйіз жатады. Ағзаға бӛтен белоктар – антигендер енгенде, қан
жасушаларында белокты зат – антидене бӛлініп, антигенді қауіпсіздендіріп,
ағзада иммунологиялық қорғаныш қызметін атқарады.
Энергетикалық
.
Белоктар энергия кӛзі болып табылады. Кӛміртекті
белоктың диоксиді су және азотты заттарға дейін ыдырап, жасушаның
кӛптеген тіршілік процестеріне қажетті энергияны бӛліп шығарады.
1.5.3
Майлар
Майлар (липидтер) үш элементтен құралған: кӛміртегі, сутегі, оттегі.
Бірақ, оттегінің мӛлшері ӛте аз, кӛмірсуларға қарағанда. Майлар судан
жеңіл, суда ерімейді. Майдың әрбір молекуласы, глицериннің бір
молекуласы мен май қышқылының үш молекуласынан тұрады. Барлық
майлардың құрамында глицерин бар, ал олардың бір-бірінен
айырмашылығы құрамындағы май қышқылына тәуелді. Май қышқылдары
кӛмірсулар атомының ұзын тізбегінен тұрады, оның бір ұшында
карбоксил тобы орналасқан. Барлық табиғи май қышқылдарының құрамы
43
кӛмірсулар атомының жұп санынан тұрады. Қос байланысы бар май
қышқылдарын
Достарыңызбен бөлісу: |
