Нұрмұратов с нұрекеева С. С., Сағымбаев Е. Оқырмандарға ұсынылып отырылған бұл антологияның ерекшелігі «Өзін-өзі тану»
жүктеу/скачать 6,93 Mb.
|
- Бұл бет үшін навигация:
- Мақтан сүйгіш
| Күншілдік – басқа адамның басымдығын және өзінің әлсіздігі мен түкке шамасы келмейтіндігін түсіну. Басқалардың тасының өрге домалау, күш-куатының, кайратының артықтығы, сондай-ақ материалдық игілігі күншілдік сезімін тудырады. Өйткені әркімге іс-әрекет етуге құлшыныс танытушылық, мен басқалардан кеммін бе деп өзін-өзі жоғары қоюшылық пен сенімділік тән. Абай былай деген: «Адам - бір боқ көтерген, боқтың қабы...» Іс-әрекеттің табыстылығы басым түсудін нәтижесі болып табылады әрі атақ, данқ, танымал, қоғамдық ықпал және с. с. формада көрінеді. Мұнын бәрі күншілдің сасық намысын қоздырып, ашу ызасын тудырады, жан дүниесін күйзелте түседі. Моральдық жағынан азапқа салады, бұдан ол өз бәсекелесінің сыртынан өсек айтып кемсітіп, үстінен әртүрлі өсек-аяң таратып, оның пайдалы істері мен әділ еңбектері жөнінде тіс жармай даттау жолымен құтылғысы келеді. Достық қарым-қатынас әдебін сақтап «Жамандығын жасырып, жақсылығын асырудың» орнына «түймедейді түйедей етіп көрсетеді». Күншіл өзінің кескін келбеті жағынан әрқашан да өзі күндеп жүрген адамнан төмен тұрады, немесе әскер тілімен айтқанда, сөз тасушы адам өсектеп жүрген адамының тырнағына да тұрмайды. Ең алдымен өзі өсектеп жүрген адамнан гөрі сөз тасып жүрген адамның жеке басын тексеріп көру қажет. Өкінішке орай, бізде кейде керісінше істеп жатады.
Күншіл – әсіресе, армияда жексұрын да зиянды адам, өйткені ол жаман адамгершілікке, жат кылыққа, тіпті қылмыска да бейім. Тіпті күншіл адамның біреудің лайықты еңбегін елемеуі, ауызға да алмауы және басқалардын пайдалы істерін жұртшылықтың тануына қалайда кедергі келтіруге тырысып бағуы сиякты енжарлык әрекеттері өте зиянды. Оның бұл әрекеті талантты да қабілетті адамдардың еңбек өнімділігін төмендетеді, сөйтіп іс пен жалпы мүддеге орасан зор нүқсан келтіреді. Күншіл адам ыждағаттылык, әділдік пен берілгендік сиякты адамның жақсы қасиеттерінің арасында кикілжің, іріткі салады. Сондықтан да Мен «Ерлік елеусіз қалмасын. Олжа – елге сауға, атақ – ерге сауға» деп жазып едім. Күншіл кісі, әдетте атақ, данқ, шен құмар, мақтаншақ келеді. Мақтан сүйгіш – алғашкы мағынасы абыройды, ар-намысты құрметтеу әрі ерік-жігердің қозғаушы күші деген ұғымды білдірген, жағымсыз ұғымда – атақ, данққа жөнсіз ұмтылуды білдіреді. Сый-құрметке, атақ-даңқа, адамгершілікке жатпайтын, ойдан шығарылған жалған жымысқы әрекетпен, шын мәнінде болған жайды өсіріп, өзінің еңбегі етіп көрсетуге ұмтылушылық. Бұған кейде біздің тілшілер де атақ құмар жандардың айтқанына елтіп, өздерінің аңғырттығымен жел беріп қояды. Мақтан сүйгіштікке қарсы қолданылатын бірден бір құрал - қара қылды қақ жарар әділдік, ерлікті ете сезімталдықпен айыра біліп, тауып, көре білушілік. «Ерлікті таба білу, ерді тани білу». «Олжа – елге сауға, атак–ерге сауға». «Ерлік елеусіз қалмасын» деген қағиданы қатал да парасатты түрде ұстан. Өзінің атқарған пайдалы қызметі үшін бірге қызмет істейтін жолдастары мен бастықтары тарапынан қолдау, мақұлдау күту- әрбір адамға тән нәрсе. Бүл сезімді қанағаттандыру бастықтардың тарапынан әділеттілік пен парасаттылықты талап етеді. Мұның өзі адамды рухтандырып, күш-жігер беріп, жүмыс өнімділігін арттырады. Өйткені әрбір адам өзіне ықылас қойып, көңіл аударуды аңсайды, ал солдат болса өзінін тырмысқан талпынысы үшін бағалы сыйға емес, өзі сенімді қызмет етіп келе жаткан командирінің – халық-тың, мемлекеттің өкілінін ықыласына бөленсем дейді. Солдаттан қарапайым жан жок Оған сергек те, ыкыласты әрі әділ болған жөн. Далалық уставтың 14 параграфында жауынгерден зор жігер, барлық күш-қайрат жүмсауды талап ететіндігі тегін болмаса керек, сондықтан да командир қандай жағдайда болмасын ол жөнінде қамқорлық жасауы тиіс. Уставта былай деп жазылған: «Өзінің қарамағындағы жауынгерлерді жақсы білуі, олармен үнемі жеке қарым-қатынаста болу, олардың жауынгерлік өміріне, ерлігі мен мүқтажына көңіл бөліп отыру командирге бөлімнің (кұрамының) жауынгерлік бірлігін, ұйымшылдығын және ұрыс кезінде жеңіске жетуін қамтамасыз етеді». жүктеу/скачать 6,93 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|