Минерал түйіршіктер жақсы ұмырланған, қабаттары айқын байқалады. Механикалық құрамы әр түрлі өзен ағысының жылдамдығына байланысты. Өзен арнасының төменгі жағында жоғарыға қарағанда бөлшектер ұсақ келеді. Жайылым аллювиі ұсақтау- балшықты, құмбалшықты; арна жағасы аллювиі-қиыршықтасты
– құмды және құмды.
Жағалау топырақтары құмды аллювий көректік элеменнтер аз, тұщы, эрозияға ұшыраған. Аллювиалды сазды шөгінділер органикалық заттарға, көректік элементтерге бай. Топырағы ащыланбаған жағдайда құнарлылығы жақсы.
Делювий
Бұзылу заттары уақытша пайда болған ағыстармен орын ауысты-рған
Сәл ғана байқалатын қабаттылық беткейге параллель, материалдың жіктелуі
байқалады. Механикалық құрамы әр түрлі көбінесе құмбалшылық делювий құрамы күрделі және әр түрлі. Ол бастапқы жыныстардың си- патымен тығыз байланысты.
Су айыру беткейінің төменгі жағын жауап тұрады. Делювий топырағы тұзды болмаса құнарлылығы біршама жақсы.
Эллювий
Бұзылу затта- ры ешқайда жылжымай сол орнында қалған
Құрамы бастапқы жыныс құ- рамына байланысты. Негізгі жыныстар эллювиі әрқашан қиыршық тасты жіктелуі нашар. Бос жыныстардың эллювиінің механикалық құрамы біртектес
болып келеді.
Су айрықтарында кездеседі. Негізгі жыныстар эллювиі беріктілігі нашар, қиыршық тасты, тұзды емес, эрозияға ұшыраған.
Морендік
Сынық мате- Балшықтан, құмнан, қиыр- Бір кезде мұз астында болған риалдар, мұз шықтастан, қиғатастан жерлерде кең таралған. Ауыр көшкінімен орын құралған материал қойтасты балшықты және алмас-тырған механикалық құрамы әр түрлі – құмбалшықты морен әртекті. Жиі қойтасты құмды шөгінділері тым қойтасты
құмбалшықтармен балшықтар және батпақты топырақтар кездеседі. Қойтастар саны, түзіледі. Жыныстарда олардың көлемі және құрамы
1
2
3
әрқылы карбонатты және карбонатсыз морендер деп ажыратады.
карбонаттардың болмауы топырақ қасиеттеріне жағымсыз әсер етеді, топырақ күлгінденеді. Жеңіл құмды карбонатсыз морендерде жетілген
топырақтың коректік
элементтері өте аз.
Карбонатты морендерде түзілген топырақ құнарлы болады.
Флювиогляциальдік
Мұздың еріген суларымен орын ауыстырып қайта шөккен
Жіктелуі жақсы және қабатты. Негізінен карбонатсыз құмды және құмды малтатасты түрлер басым. Мұз шетінде малтатастар және ірі түйіршікті құмдар, құмдақтар жиналған одан ары шаң балшық бөлшектер қалған.
Түзілген топырақтар құнары төмен, гумус және көректік элементтер аз, ылғал сиымдылығы нашар. Флювио-гляциальдік түйінділердің беткі қалыңында құмбалшықтармен бал- шықтар болуы жыныс түйсіктерінде судың жылжымай тұрып қа-луына
әкеп соғады.
Мұзды – көлдер шөгіндісі
Көл-мұздар шөгінділерінде қабаттылық лента тәріздес балшық түрінде орналасқан қысты күні шөккен қара қышқыл жіңішке балшықты тұздар жазда шөккен ақшыл құм қабаттарымен алмасып
отырады.
Ылғалы жоғары көбінесе батпақты топырақ түзіледі.
Лесстар
Генезисі әрқилы
Қуаңсары немесе қоңыр-қуансары, карбонаттық ірі шаң құм балшық, механикалық құрамы біртекті, 50% және жоғары ірі шаң бөлшектерден құралған (0.05 – 0.01мм) бірігуі кеуекті жақсы микроқұрылысты, суөткізгіштігі
жақсы. Жыныс өсімдіктердің өсіп жетілуіне қолайлы.
Шығыс Европада және Солтүстік Қазақстанда кең таралған.
