ПРАКТИКАЛЫҚ ЖҰМЫС № 3
Тақырыбы: науқас емтихан кезінде алған тиімді эквивалентті дозаны анықтаңыз
Мақсаты: пациент тексеру кезінде алған тиімді эквивалентті дозаны анықтау әдістемесін зерделеу және оны берілген параметрлер бойынша анықтау
Әр түрлі мүшелер немесе тіндер сәулеленуге әр түрлі сезімталдыққа ие. Мысалы, бірдей эквивалентті сәулелену дозасында өкпеде қатерлі ісіктің пайда болуы қалқанша безге қарағанда ықтимал екені белгілі, ал жыныс бездерінің (жыныс бездерінің) сәулеленуі әсіресе генетикалық зақымдану қаупіне байланысты қауіпті. Сондықтан, соңғы жылдары адам ағзасының әртүрлі мүшелеріне немесе тіндеріне біркелкі емес сәулелену жағдайлары үшін тиімді эквивалентті доза ұғымы енгізілмеді.
Тиімді эквивалентті доза
НЕ = ∑ wiНi,
мұндағы Ні-I-ші органдағы немесе ұлпадағы орташа эквивалентті доза;
wi - i-органның немесе тіннің сәулеленуі нәтижесінде өлімнің стохастикалық қаупінің бірдей эквивалентті дозаларда дененің біркелкі сәулеленуінен болатын өлім қаупіне қатынасы болып табылатын өлшеу факторы (3.1-кесте).
3.1-кесте-өлшеу факторлары
Орган немесе тін
|
Заболевание
|
wi
|
Жыныс бездері
|
Тұқым қуалайтын ақаулар
|
0,25
|
Сүт безі
|
Қатерлі ісік
|
0,15
|
Қызыл сүйек кемігі
|
Лейкемия
|
0,12
|
Өкпе
|
Рак
|
0,12
|
Қалқанша безі
|
Рак
|
0,03
|
Сүйек беті
|
Қатерлі ісіктер
|
0,03
|
Барлық басқа органдар
|
Қатерлі ісіктер
|
0,30
|
Барлығы
|
|
1,00
|
Осылайша, wi белгілі бір органның немесе тіннің біркелкі сәулелену кезінде ағзаға жағымсыз әсер ету қаупіне қосқан елеулі үлесін анықтайды:
∑wi = 1
Тапсырма
Кеуде қуысын рентгенологиялық тексеру кезінде өкпенің орташа эквивалентті сәулелену дозасы Н1, сүт безі – Н2, қалқанша безі – Н3, қызыл сүйек кемігі – Н4, гонад – Н5, сүйек тінінің беті – Н6, асқазан – Н7, ішек – Н8, бауыр – Н9, көкбауыр – Н10, ұйқы безі – Н11, бүйрек-H12. Қалған мүшелер мен тіндердің сәулеленуін елемеуге болады. Тексеру кезінде пациент алған тиімді эквивалентті дозаны анықтаңыз. Бастапқы деректер 2.2-кестеде келтірілген.
2.2-кесте-есептеулерге арналған бастапқы деректер
Көрсеткіштер
|
Вариант номері
|
2
|
1
|
3
|
4
|
5
|
6
|
7
|
8
|
9
|
0
|
Н1
|
160
|
180
|
170
|
165
|
175
|
180
|
160
|
170
|
165
|
175
|
Н2
|
35
|
30
|
32
|
34
|
31
|
34
|
32
|
35
|
30
|
35
|
Н3
|
55
|
50
|
54
|
52
|
51
|
53
|
49
|
48
|
47
|
55
|
Н4
|
100
|
110
|
115
|
105
|
102
|
103
|
111
|
112
|
111
|
102
|
Н5
|
8
|
10
|
9
|
11
|
7
|
12
|
10
|
8
|
9
|
7
|
Н6
|
26
|
23
|
24
|
20
|
19
|
22
|
24
|
21
|
25
|
24
|
Н7
|
18
|
20
|
12
|
22
|
19
|
18
|
20
|
21
|
22
|
18
|
Н8
|
18
|
20
|
12
|
22
|
19
|
18
|
20
|
21
|
22
|
19
|
Н9
|
18
|
20
|
12
|
22
|
19
|
18
|
20
|
21
|
22
|
20
|
Н10
|
18
|
20
|
12
|
22
|
19
|
18
|
20
|
21
|
22
|
21
|
Н11
|
18
|
20
|
12
|
22
|
19
|
18
|
20
|
21
|
22
|
22
|
Н12
|
18
|
20
|
12
|
22
|
19
|
18
|
20
|
21
|
22
|
18
|
Бақылау сұрақтары
1) тиімді эквивалентті доза дегеніміз не?
2) Тиімді эквивалентті доза қалай анықталады?
СӨЖ тапсырмасы
1 практикалық жұмыс тақырыбы бойынша глоссарий жасаңыз (кем дегенде 20 глосс).
ПРАКТИКАЛЫҚ ЖҰМЫС № 4
Тақырыбы: Қоршаған орта компоненттерінің ластануы тұрғысынан жеңіл және тамақ өндірісінің ерекшеліктері
Мақсаты: нан зауытының Ауаның ластануының жылдық көрсеткіштерін анықтау
Нан зауытының ауаның ластануын есептеу үшін оның өнім түрлері бойынша өнімділігін білу қажет. Біздің жағдайда жалпы өнімділік жылына 20 мың тонна нан-тоқаш өнімдеріне тең, оның ішінде: бидай ұнынан 8 мың тонна, астық ұнынан 5 мың тонна, аралас орамдардан (30 % бидай ұны, 70% қара бидай ұны) - 7 мың тонна. технологиялық қажеттіліктер үшін бу шығаратын наубайхана пештері мен қазандықтарда – табиғи газ және мазут. 4.1-кестеде атмосфераға бөлінетін зиянды заттар және олардың нақты шығарындылары келтірілген.
4.1-кесте-зиянды заттар және олардың үлестік шығарындылары
Бөлінетін зиянды зат
|
Жеке шығарындылар, кг/т
|
ШРКссi, мг/м3
|
При сжигании природного газа
|
Ұн өнімдерін пісіру кезінде Этанол:
|
|
|
бидай
|
1,11
|
5
|
қара бидай
|
0,98
|
|
Пісіру кезінде сірке қышқылы
|
|
|
бидай
|
0,1
|
0,06
|
қара бидай
|
0,2
|
|
Сірке альдегиді
|
0,04
|
0,01
|
Ұн шаңы:
|
|
|
бестарном сақтау
|
0,024
|
0,2
|
сақтау
|
0,043
|
|
Азот оксидтері (диоксидке қайта есептегенде)
|
0,31
|
0,04
|
Көміртек оксиді
|
0,3
|
3
|
Мазутты жағу кезінде
|
Күкірт диоксиді
|
1,89
|
0,05
|
Азот оксидтері (диоксидке қайта есептегенде)
|
0,38
|
0,04
|
Наубайхана кәсіпорнының жұмысын сипаттайтын жоғарыда келтірілген мәліметтерге сүйене отырып, біз формула бойынша шығарылатын әртүрлі зиянды заттардың жылдық мөлшерін анықтаймыз
, т/год,
мұндағы n-зиянды заттардың шығарылуы тәуелді кәсіпорынның жылдық өнімділігі, т / жыл;
Муди-i-ші ластаушы заттың меншікті бөлінуі, кг / т.
Нан зауытының Ауаның ластануының жылдық жиынтық көрсеткіші формула бойынша анықталады
, м3/год.
Ауаның ластануының жылдық көрсеткіштерінен шығарылатын заттардың қайсысы ең жоғары көрсеткішке ие екенін анықтау қажет. Содан кейін 4.2-кестеге негізделген заттар бойынша қосындының әсері анықталады.
4.2-кесте-жиынтық әсері бар зиянды заттардың тізімі
№
|
Список вредных веществ
|
1
|
ацетон және фенол
|
2
|
ацетальдегид және винилацетат
|
3
|
Валериан, нейлон және май қышқылдары
|
4
|
озон, азот оксиді (IV) және формальдегид
|
5
|
күкірт газы және фенол
|
6
|
күкірт газы және азот оксиді (IV)
|
7
|
күкіртті газ және фторлы сутегі
|
8
|
күкірт газы және күкірт қышқылының аэрозолы
|
9
|
күкіртті сутегі және динил
|
10
|
күкіртті газ және күкіртті сутегі
|
11
|
изопропилбензол және изопропилбензол гидропероксиді
|
12
|
фурфурол, метанол және этанол
|
13
|
циклогексан және бензол
|
14
|
күшті минералды қышқылдар (күкірт, тұз және азот)
|
15
|
этилен, пропилен, бутилен және амилен
|
16
|
2,3-дихлор, 1,4-нафтохинон және 1,4-нефтохинон
|
17
|
сірке қышқылы және сірке ангидриді
|
18
|
ацетон және ацетофенон
|
19
|
бензол және ацетофенон
|
20
|
фенол және ацетофенон
|
21
|
күкірт және күкірт ангидриді, аммиак, азот оксидтері
|
Содан кейін нан зауытының атмосфераны ластауының соңғы жылдық жалпы көрсеткіші мына формула бойынша есептеледі
.
Тапсырма
Нан зауытының Ауаның ластануының жылдық көрсеткіштерін есептеңіз. Есептеу үшін бастапқы деректер 2-кестеде келтірілген.
Кесте 2 есептеулерге арналған бастапқы деректер
Көрсеткіштер
|
Вариант номері
|
1
|
2
|
3
|
4
|
5
|
6
|
7
|
8
|
9
|
0
|
Кәсіпорынның жылдық өнімділігі, мың т
|
20
|
19
|
22
|
21
|
23
|
24
|
25
|
26
|
27
|
28
|
оның ішінде
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
бидай ұны, мың т
|
8
|
7
|
10
|
9
|
7
|
5
|
14
|
6
|
10
|
9
|
астық ұны, мың т
|
5
|
4
|
9
|
9
|
7
|
7
|
6
|
10
|
7
|
9
|
аралас орамдар, мың т
|
7
|
8
|
3
|
3
|
9
|
12
|
5
|
10
|
10
|
10
|
Бақылау сұрақтары
1) Нан зауытының шығарындыларында қандай зиянды заттар бар?
2) нан зауыты шығаратын зиянды заттарды жылдық жиынтық көрсеткіш бойынша қалай бағалауға болады?
3) ауаның объектімен ластану көрсеткішінің физикалық мәні неде?
СӨС тапсырмалары
1) жеңіл өнеркәсіп кәсіпорындарының қоршаған орта жағдайына әсері
2) тамақ өнеркәсібі кәсіпорындарының зияндылығын айқындайтын факторлар мен параметрлер
3) практикалық жұмыс тақырыбы бойынша глоссарий жасау (кемінде 20 термин)
Достарыңызбен бөлісу: |