Өмірдің мәні және кәсіби өзін-өзі анықтау психологиясы
Жоспар: 1. Өмірдің мәні, өмірлік мақсаттар, бағдарламалар 2. Қазақстанның заманауи даму кезеңіндегі кәсіби тұлғаның құндылықтары мен бағдарлары 3. Кәсіби өсудегі кедергілер, оларды болдырмау және жеңу жолдары
Өмір мәні “Өмір мәні дегеніміз не?” деген сұрақ біржауапты емес. Өйткені Жер планетасында 7 663 804 918 адам тұратын болса, бұл сұраққа сонша жауап болады.
Адамның жан дүниесін терең зерттеген американдық психолог ғалым Джон Уотсон мынадай анық ақиқатты байқаған. Жас адам саналы ғұмырын бастамай жатып ауыр трагедияға ұрынып, оның бағалы тағдыры қайғы мен қасіретке айналғанда түпкі себебі біреу деген. Жап-жас өрімдей жігіт немесе қыз баласы өзінің өмірге не үшін келіп, не үшін өмір сүру керек екенін ұмытып, ақылы шатасқанда оның тағдыры қайғы мен мұңға тола бастайды. Сондықтан кез келген қоғамдық дерттен жас ұрпақты аман алып қалу үшін оларға өмірдің мәні мен тіршіліктің ақиқат тірегі туралы шындықтарды анықтап беру ең маңызды шаруа.
XX ғасырларда қайсыбір ойшылдар «өмірдің мағынасы барынша рахат көру», деп жауап берді. Амалын тапсаң азаптан қаш та, жеңіл жолмен бұл өмірдің ләззатын сорып жата бер. Бұл көзқарасты ғылымда «гедонизм» деп атайды. Гректің «хедоне» «рақат, ләззат» деген сөзінен шыққан. Ең қызығы бұл көзқарас өте өміршең болып шықты. Күні қазіргіге дейін өмірдің мәнін осылай кері түсіндіретін саяз адамдар қоғамда жетіп артылады.
ХХ ғасырдың 40-50 жылдарында өмірдің мәні деген мәселе басқа қырынан қайта қаралды. Себебі, жаңа ғасырдың басындағы жұмыссыздық салдары адам санасына соққы боп тиіп, көп адам қайғы-қасіретке ұшырайды. Осы құбылысты дәл байқаған Американдық псхологтар «жексенбілік невроз» деген жаңа диагноз қояды. Психолог мамандарға келіп «біз жұмыс жасағымыз келеді, алайды жұмыс жоқ» деп шағымданған екен.
Альберт Камюдің философиясы туралы естіп көрдіңіз бе? 1957 жылы Нобель сыйлығының иегері атанған жазушы «Сизиф туралы аңыз» кітабында былай деп айтады: «Төсектен тұрады, автобус, төрт сағаттық жұмыс, тамақ, автобус, төрт сағаттық жұмыс, тамақ, ұйқы, дүйсенбі, сейсенбі, сәрсенбі, бейсенбі, жұма, сенбі, көп санды уақыты бір-бірінен еш айырмашылығы жоқ мәнсіз, мағынасыз жөңкілген қайталанбалы ағын. Бірақ, күндердің бірі оның миында «Не үшін?» деген сұрақ пайда болады және сол сәттен бастап осының бәрінен таңырқау аралас жалығу басталады. «Басталу», бұл өте маңызды. Зерігу механикалық тұрмыстан басталған соң, сананы түгелдей қозғалысқа түсіреді». Шындығында біркелкі өмір адамды жалықтырып жібереді. Жалыққан адам санасында неше түрлі ойлар болады. Егер адамдардың белгілі бір мақсаты болмаса, олардың іштері пысады, осылайша қоғамға бүлік әкелушілер пайда болады. Өмірдің мағынасыздығы мен ажалдың шынайылығын түсінген адамның шынайы құндылығы өзін-өзі мерт қылу жолымен ажалды қабылдауда емес, ажалмен күресте. Ажалмен күресу дегенде өлмеудің жолын іздеу емес, арғы дүниеге кеткенше саналы нәрсемен айналысу, мақсат қойып соны орындай білу, қоғамға пайдалы адамгершілік тұрғысынан ақылға қонымды нәрсе жасап кету. Яғни, бұл өмірге келіп, қалай өмір сүруің өзіңе ғана байланысты, абсурдқа толы жалған өмірде көптің бірі болып өткізу немесе абсурдпен күресіп, өз-өзіңе өмірдің мәнін жасап алу, игі істер атқарып, кейінгі ұрпаққа мол мұра қалдыру.
Егер сен бақыттың неден құралатынын іздесең, мәңгі бақытты бола алмайсың. Егер сен адам өмірінің мән-мағынасын іздеуді қоймасаң, онда өмір сүре алмайсың. А. Камю