16.Гипоталамустың нейсекреторлы қызметі: либериндер мен статиндер. Гипоталамустың гипофизбен функционалды байланыстары. Эндокриндік жүйенің ішінде реттеліс гормондық және нейрогормондық механизм арқылы қамтамасыз етіледі. Нейрогуморалдық үйлестірудің ең жоғарғы орталығы – нервілік реттелуді эндокриндік реттелуге ауыстыратын гипоталамус-гипофиздік жүйе. Оған кіретін гипоталамус – аралық мидың өкілі және гипофиз – мида орналасқан, ішкі секреция бездерінің басты безі.
Гипоталамус-гипофиздік жүйе – бұл организмнің негізгі вегатативтік функцияларын реттеуге қатысатын гипоталамуспен гипофиз құрылымдарының морфофункциялық бірлестігі. Гипофиздік гормондардың секрециясына гипоталамус өндіретін әртүрлі рилизинг гормондар тікелей стимуляциялаушы немесе тежеуші әсер етеді.
Гипоталамус-гипофиздік құрылымдық функциялық жүйеде екі өзіндік жеке жүйкелер бар.
Біріншісі – гипоталамустың супраоптикалық және паравентрикулярлық ядроларынан тұрады, олар гипофизбен гипоталамус-гипофиздік нервілік жолмен байланысады.
Екіншісі – гипоталамустың гипофизиотропты аймақтарынан тұрады, олар гипофизбен веналық тамырлар торымен байланысады. Гипоталамустың гипофизиотропты аймағында нейрогормондар түзіледі, олар рилизинг-факторлар деп аталады.
Екі топ рилизинг-фактор түзіледі: либериндер және статиндер.
Либериндер гипофиз гормондарының түзілуін және өндірілуін белсендіреді. Оларға келесілер жатады:
Кортиколиберин
Тиролиберин
Гонадолибериндер – люлиберин
Соматолиберин
Пролактолиберин
Меланолиберин
Статиндер гормондардың түзілуін және өндірілуін тежейді. Оларға келесілер жатады:
Соматостатин
Меланостатин
Продолактостатин
17. Аденогипофиз гормондары (соматотропты, тиреотропты, кортикотропты, пролактин): физиологиялық рөл, секрецияны реттеу. Аденогипофиз ол гипофиздің немесе гипофиздің алдыңғы және ең үлкен бөлігі. Бұл жұмыртқа тәрізді құрылым мидың базальды бөлігінде, гипоталамустың астында орналасқан (ол гипофиздің сабағымен байланысты) және sella turcica деп аталатын сфеноидты сүйектің қуысында орналасқан.
Бұл біздің адам болып қалыптасуымыз үшін үлкен маңызы бар мидың кішігірім аймағы, оның негізгі қызметі гормондардың көп мөлшерде шығарылуын реттеу. Сондықтан ол нейроэндокриндік жүйенің бөлігі болып табылады, және ол арнайы байланысты өсуге, метаболизмге және жыныстық қатынасқа байланысты гормондар.
Бұл ми аймағы өте қан тамырлы, және көптеген безді жасушалар бар. Осы мағынада аденогипофиз алты үлкен жасушадан тұрады, олардың кем дегенде бесеуі аденогипофиздің бөліп шығаратын және реттейтін әртүрлі гормондарды бөлетіні белгілі: соматотроптар (өсу гормонын бөлетін), маммотрапалар (олардың бөлінуіне әсер етеді пролактин және тиреотропин), кортикотроптар (олар кортикотропинді немесе АКТГ бөледі), гонадотроптар (жыныстық гормондармен байланысты, бұл жағдайда фолликулды ынталандыратын гормон және лютеин гормоны), тиротроптар (пролактин синтезін ынталандырады, бірақ әсіресе тиротропин) және хромофобтар ( бұрынғылардың мүмкін жоғалуын қалпына келтіруге қызмет етіңіз).
