Орталық нерв жүйесі құрылымының жалпы жоспары, құрылымы, бөлімдері және маңызы мен қызметтері
Орталық нерв жүйесінде қозудың таралу ерекшеліктері. Қозу конвергенциясы. Із салу, жеңілдету, тежеу, окклюзия құбылыстары
жүктеу/скачать 1,65 Mb.
|
Физио рк №3
| 7. Орталық нерв жүйесінде қозудың таралу ерекшеліктері. Қозу конвергенциясы. Із салу, жеңілдету, тежеу, окклюзия құбылыстары.
Орталық жүйке жүйесінің ең көрнекті және маңызды кызметінің бірі рефлекстерді үйлестіру, жауап қайтару болып табылады. Орталық жүйке жүйесі де қозу мен те-желу процестерінің тууы мен сөнуін, орталықтардың қарым-қатынасын үздіксіз жөнге келтіріп үйлестіріп отырадьр' Рефлекстерді келістіріп үйлестіруде орталық жүйке жүйесіндегі субординация құбылысы меи қозуды өткізу ерекшеліктері әсіресе, жинақы қозу, конвергенция мен окклюзияның маңызы өте зор. Бүлармен қатар орталық жүйке жүйесіндегі кездесетін бес түрлі құбылыстар рефлекстерді координациялау негізін қүрады: қозу мен тежелудің жайылуы (иррадиациясы), бір жерге жиналуы (концентрациясы), процестердің индукциясы мен рециптроктық тежелу, домиматтык қозу, керісінше байланыс, соңғы жалпы жол салу. Орталықтары қозу сол жерде қалмай қызметі байланысты бас-ка орталықтарра жайыла бастайды. Қозудын, жайылуын қозу иррадиациясы дейдіҚозу мен қатар оның айналасындары орталықтар-да тежелу туып, қозу процесін жан-жарынан қоршап, оны кері қа-рай алрашқыда пайда болран жеріне жияды (концентрациялайды), Қозу сияқты тежелу де орталыкта жайылады, одаи соң жиналады.Қозу мен тежелудің иррадиациясы мен концентрациясы тітіркен-діргіштің күшіне байланысты. Окклюзия - «бітелу». Рецептивтік өрістердің бір бөліктерінің жабылуы. Жинақы реакциясы жеке тітіркендірген-дегі арифметикалық қосынды реакция жауабынан төмен болады. Жеңілдеу – жинақы реакциясы жеке тітіркендіргендегі арифметикалық қосынды реакция жауабынан жоғары болады. Қозудың жиілігі мен күші тітіркендіргіш жиілігі мен күшіне тең болмайды, өзгереді – Трансформация. Әсерден кейінгі жауап. Рецепторды тітіркенуі тоқтағанмен рефлекстік әсерлер жалғасады: қысқа мерзімді (ізді деполяризация); ұзақ мерзімді (қозу нейрондар арасындағы тұйық тізбектермен айналып жүреді). ІЗ САЛУ – кейінгі серпіністер алғашқы серпіністерден жылдамырақ өтеді (морфобиохимиялық және физиологиялық өзгерістер) Торлы құрылым жүйке процестердің жайылуы мен жиналуын реттейтін орталык болып саналады. Жүйке орталырында пайда болган бір процесс екінші қарама-карсы процестің тууына себепкер болады. Бүл индукция кұбылысы. Жүйке жүйесінде қозу тежелуді, тежелу қозуды тудырады. Доминаттық қозу (лат.- сіотіпапз - үстемдік, устем). Белгілі бір жағдайда уақытша бір орталық үстемдік ететін билеуші орта-лық бола алады. Үстем қозу орталығы басқа орталықтардың кыз-метін токтата алады. Бүл орталыктың ерекше қасиеттері бар: Өте қозғыш келеді. Қозу табалдырығынан төмен күштерге жауап береді. Басқа орталықтарга бағытталран серпіністерді өзіне тартып өзіндегі қозуды кушейтеді де басқа орталықтардың қызметін те-жейді.Қозу созыңқы болады. Қозудың күші, жиілігі тітіркендіргіштің күші мен жиілігінен көп артық. Сәл тітіркендіргішке күшті жауап береді. Қозу тез жинақталады. Бұл орталық керексіз рефлекстерді тоқтатып тастайды.Оргаиизмге өте қажетті рефлекстерді тудыра-ды. Сөйтіп, оның организмді алдына қойылған мақсатына жеткізуде маңызы зор. Әдетте үстем қозу ұзаққа созылмайды, тіршілікке қажет қызметі орындалған соң оның үстемдігі жогалады, билігі тоқтайды. Өте тұрақты үстем қозу сау адамда кездеспейтін ой пікірлердің пайда болуына әкеліп соғуы мүмкін. Керісінше байланыс (афферентация) рефлекстің нәтижесі туралы орталыққа баратын ақпараттар жолы.Рефлекс тоқтаған соң оның нәтижесі көптеген рецепторларды тітір-кепдіреді. Ол рецепторлардан хабар ми қыртысы орталықтарын-дағы акцепторға жеткізіледі. Акцепторда рефлекс нәтижесініц бағ-дарламаға сәйкес не сәйкес еместігі анықталады. Егер рефлекстік әрекет көяілдегідей болса, рефлекс тоқталады. Әйтпесе рефлекс мақсатқа жеткенше бірнеше рет қайталанылады. Қерісінше бай-ланыс организмде, процестерді кездестіреді, әрекеттерді өздігінен реттеуді қамтамасыз етеді. Соңғы жалпы жол құбылысы конвергенцияға негізделген. Ор-талык. жүйке жүйесінде конвергенция құбылысы кеңінен кездесе-тіні белгілі. Жұлында сезгіш нейрондардың саны мотонейрондарға карағанда 5 есе көп. Демек, олар аз санды мотонейрондарға серпі-ІІістер жеткізеді. Жұлын мотонейронына көптеген сезгіш және ара-лық нейрондардан, бас миының әр бөлімдерінен серпіністер жина-лады. Сондықтан жұлын мотонейроны турлі рефлекстерге қаты-сады ягни мотонейрон көптеген рефлекстердің соңгы жалпы жолы болып саналады. Жан-жактан жиналран серпіністер мотонейронға таласады. Мұндай жағдайда дәл сол сәтте тіршілік үшін маңызды және күшті серпіністер жеңеді, олар мотонейронға ие болады. Сонымен бүл құбылыс та рефлекстердің келісімді болуын қамтамасыз етеді. жүктеу/скачать 1,65 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|