Өсімдік клеткасының структурасы және атқаратын қызметі

Белоктардың физикалық және химиялық қасиеттері

жүктеу/скачать 0,98 Mb. бет 14/34 Дата 27.10.2022 өлшемі 0,98 Mb. #155253

Бұл бет үшін навигация:

• Белоктың электрохимиялық қасиеттері.

1.1.1.3. Белоктардың физикалық және химиялық қасиеттері. Денатурация құбылысы дегеніміз белок молекулаларының екінші және үшінші деңгейлік структурасының бұзылуы болып табылады. Денатурация салдарынан белоктың биологиялық қасиеттері жойы-лады. Көрсетілген структуралардың бұзылу дәрежесіне қарай бұл процесс қайтымды немесе қайтымсыз болуы мүмкін. Денатурация әр түрлі факторлардың әсерімен өтеді. Мысалы, ультракүлгін сәу-ле, жоғары қысым, қыздыру, спирт, ацетон және т. б. заттардың 13 әсер етуі белокты денатуртцияға ұшыратады. Мұндай жағдайда белоктың ерігіштігі мен физиологиялық активтілігі кемиді. Жоғары температура әсер еткенде белок ісіну қабілетінен айрыла отырып, денатурацияланды. Денатурация дәрежесі температура мен қыздырудың ұзақтығына байланысты. Тіршілік құбылыстарында денатурация маңызды роль атқарады. Цитоплазма мен басқа да органоидтарда өтіп жататын струк-туралық өзгерістер мен процестер көбінесе белоктардың ішінара денатурациялануымен байланысты. Өсімдіктердің солуы, органдар мен протоплазманың қозғалысы секілді құбылыстар да белоктар-дың қайтымды денатурацияға қабілеттілігімен байланысты болуы мүмкін. Белоктың электрохимиялық қасиеттері. Суда диссоциациялану кезінде амин қышқылдары плюс және минус зарядтарға ие бола алатындықтан, амин қышқылдарынан тұратын белок молекуласында да осындай зарядтар болады. Алайда оның заряды пептидтік байланыстағы — СО — NН — тобының есебінен емес, лизин, аргинин, гистидин, аспарагин және глютамин қышқылдарыньщ бүйірлік радикалдарында болатын бос NН2 және СООН топтарының диссоциациялануы нәтижесінде пайда болады. Белок молекуласының жиынтық заряды дегеніміз осы топтардың түзген плюс және минус зарядтарының айырмасы болып табылады. Бұл топтар әлсіз негіздер мен қышқылдарға жататындықтан, олардың диссоциациялану дәрежесі ортаның рһ-ына байланысты. Осыған сәйкес белоктар қышқыл ортада плюс зарядқа, сілтілі ортада теріс зарядқа ие болады. Қейде рһ аралық мәнге де ие болады, мұнда плюс зарядтардың жиынтығы минус зарядтардың жиынтығына тең болады. рh-тың бұл мәні изоэлектрлік нүкте (рһі) деп аталады. Өсімдік текті белоктардық изоэлектрлік нүктесі көбінесе әлсіз қышқыл аймақта жатады. Клетка цитоплазмасының изоэлектрлік нүктесін анықтауда біз жекелеген белоктарды ғана емес, алуан түрлі белоктар комплексін қарастырамыз, сондықтан цитоплазмалық рһі белгілі бір орташа шаманы білдіреді. Әдетте цитоплазманың реакциясы әлсіз сілтілі болатындықтан, оның белоктары көбінесе теріс зарядты болуы тиіс. Бірқатар ғалымдардың зерттеулері өсу процесінің активтілігіне қарай клеткада цитоплазмалық рһі жағдайы өзгеріп отыратынды-ғын көрсеткен. Өсімдік тыныштық күйінен өтіп, жедел өсуге көш-кен кезде цитоплазмалық рһі қышқыл аймаққа қарай ығысады. Изоэлектрлік нүктеде белоктың ерігіштігі мен тұтқырлығы өте нашар болады, ол ерітіндіден тұнбаға оңай түседі, суда нашар ісінеді. Белок ерітіндісі арқылы электр тоғын өткізгенде белоктың зарядталған бөлшектерінің сілтілі ерітіндіде катодқа және қышқыл ерітіндіде анодқа қарай орын ауыстыратынын байқауға болады. Әр түрлі белоктардың қоспасына осындай электрофорез құбылысын жүргізу арқылы қоспадан жекелеген белоктық компоненттерді бөліп алуға болады. Белоктардың орасан зор молекулалық массасы болады. Түрлі әдістермен анықтағанда инсулин молекуласының массасы 5733, 14 глиадин молекуласының массасы 27 500, темекі мозаика вирсының белок молекуласының массасы 40 000 000 бірлікке тен екендігі белгілі болды. жүктеу/скачать 0,98 Mb. Достарыңызбен бөлісу: