Өсімдік шаруашылығы практикумы қайта өңделіп, толықтырылып екінші шығарылуы
жүктеу/скачать 13,01 Mb.
|
- Бұл бет үшін навигация:
- Жоңышқаның түрлерін анықтау.
- Жоңышқаның сортотиптерін (топтарын)
- 79 кесте Қазақстан Республикасында өсірілетін жоңышқа түрлерінің сипаттамасы
- Қазақстан Республикасында пайдалануға р
Өсімдік құрылысының ерекшеліктері. Жоңышқаның кіндік тамыры жуан, күшті дамыған бүйір тамырларымен 2,5-3,0 м дейін топырақ тереңцігіне бойлайды. Орталық тамыр күшті бүтақтанады да кептеген жіңішке тамыршалар түзеді. Негізгі сабақтың тамырмен жалғасатын бөлігін тамыр мойын деп атайды (тамырбасы, түптену түйіні т.б.) онда бүршіктер орналасқан, олардан шапқаннан кейін немесе өсімдік қыстап шыққаннан кейін сабақтар дамиды. Егін кегі шыққаннан соң тамыр мойны топырақ бетінде болады да өсімдігі есейе келе топыраққа қарай тартылып 2-7 см тереңцікке енеді, бүл құбылыс өсімдіктің қысқа төзімділігін арттырады. Сабақтар екінші және одан кейінгі тіршілік жыддарында биіктігі 1,5 м жететін қуаггы бұта қалыптастырады, күшті бұтақтанады жөне бір бүтақта 6-7-ден 200-300 сабаққа дейін түзіледі. Тірішлігінің бірінші жылывда ғана жалғыз сабақ болады, ал кейінгі жылдары мойын тамырдан көптеген сабақтар дамиды. Жапырақтар үштік, жапырақшалары қысқа аяқшаларға, тек қана орта жапырақша ұзынырақ аяқшада орналасқан. Олардың пішіндері әртүрлі: домалақ, эллипс, ланцет, керіжүмыртқа төрізді. Жапырақшалардың жоғарғы жартысы тістенген болып келеді, түстері ашық-жасылдан күңгірт-жасылға дейін, жалаңаш, немесе төменгі жағынан түктенген. Сабақта жапырақтар кезектесіп орналасады, сағақ негізінде жапырақ серіктері болады. Гүл шоғыры-көпгүлді шоқгүл (бүтақбас) гүлдері қысқа гүл аяқшаларына бекіген.
Жоңышқаның жемісі-көптұқымды бұршаққап (бұршақбас) 2-5 айналымды бұранда немесе орақ тәрізді, кейде түзу, қоңыр түсті. Сары жоңышқада орақ пішінді 2-3 тұқымды, ал көкшіл жоңышқада орақ пішінді 2-3 тұқымды , ал көкшіл жоңышқада-1,5-5 айналымды бүранда 5-7 тұқым қалыптастырады, орташа жоңышқа аралық жағдайда. Тұқымдары ұсақ, бүйрек немесе бадана төрізді сары-қоңыр немесе сары түсті, 1000 санының массасы 1,0-ден (сары жоңышқа) 2,7 г дейін (кекшіл жоңышқа). Жоңышқаның түрлерін анықтау. Қазақстанда өсірілетін түрлері жоғарыда айтылған. Түрлер мынадай белгілерімен ажыратылады: күлтеше жапырақшалардың түсі, гүл шоғырының пішіні мен тығыздығы, бүршаққаптың пішіні мен мөлшері (56-сурет, 79-кесте). Жоңышқаның сортотиптерін (топтарын) анықтау. Егістікте өсірілетін барлық жоңышқалар 6 сортотиптерге (топтарға) бөлінеді. Көк, көкбуданды, шүбарбуданды, сарыбуданды, сары және көгілдір. Мұндай белінудің негізіне мынадай көрсеткіштер алынған: гүлдердің түсі, гүл шоғыры мен бұршаққаптың (бұршақбас) пішіні. Республикада алғашқы бес топқа жататын сорттар аудандастырылған. 79 кесте Қазақстан Республикасында өсірілетін жоңышқа түрлерінің сипаттамасы
Көк — гүлдердің түсі күлгін, қоспа түс жоқ. Бұршағы спиральды 2-4 айналымға бұратылған. Бұл топтағы сорттар негізінен Қазақстанның Оңтүстік облыстарында суармалы жерлерде есіріледі. Сары - гүлдерінің жалпы түсі ашык-сары, қызғьшт сары, бұршағы орақ пішінді, шөптілігі жіңішке сабақты, ұсақ жапырақты, бұқтасы ауытқымалы. Қуаңшылыққа, қыстың суығына өте төзімді, алайда өнімділігі жеткіліксіз. Көгілдір — гүл күлтесінің түсі кегідцір, көк жоңышқадан гүлдерінің ұсақтығымен және жапырақшаларының енсіздігімен ажыратылады. Өзгермелі жоңышқа түріне жататын көкбудавды, шұбарбуданды жөне сарыбуданды жоңышқа топтарыньщ толық сипаттамасы 80-кестеде келтірілген. 
56-сурет. Егістік жоңышка: 1,2-дамыған егін кегі мен гүлдену кезеңдеріндегі өсімдіктер; 3-жапырақтары және гүл шоғырларымен өркеннің бір бөлігі; 4-гүл; 5-жеміс (сол жақта үлкейтілген); 6-тұқымдары (жоғарыда-үлкейтілген). Қазақстан Республикасында пайдалануға рұқсат етілген жоңышқа сорттары: жүктеу/скачать 13,01 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|