Сҧрақтар және тапсырмалар

Реферат тақырыптары

1. 
   Ӛзін-ӛзі бағалаудың және талаптану деңгейінің болашақ жар бейнесіне ықпалы.
   
2. 
   Серіктестер идеализациясының негізгі себептері.
   
3. 
   Махаббаттың психологиялық ӛлшемдері.
   
4. 
   Некеге психологиялық дайындықтың негізгі компоненттері.
   
5. 
   Неке алдындағы кезеңдегі ӛзара қатынастарды оңтайландырудың психологиялық шарттары.
   
6. 
   Некеге түсушілерге әлеуметтік-психологиялық диагностика.
   
7. 
   Дисфункционалды отбасыларда некеге түсу мотивтерін зерттеу.
   

4 ОТБАСЫНДАҒЫ СҤЙІСПЕНШІЛІК

Оқу құралының практикалық бӛлімінде отбасы татулығы мен үйлесімді- лігі мәселесіне бағытталған ақпараттар, іс-шаралар келтірілген. Отбасы татулы- ғы мен үйлесімділігі ата-ана мен бала және ерлі зайыптылардың арасындағы сүйіспеншілік сезімімен тығыз байланысты. Ата-ана мен бала және ерлі-зайып- тылар қатынасында ӛзара түсіністік, сыйластық, кӛмек тек қана отбасы мүшеле- рінің арасында сүйіспеншілік сезімі болғанда ғана бақытты жандардан тұратын отбасына айналады. А. Некрасов ӛзінің «Материнская любовь» еңбегінде отба- сындағы татулық, үйлесімділік кӛбіне ананың еншісінде деп есептейді. Осы автордың ойынша кӛптеген жастар «махаббат» пен «ғашық» болу сезімін ша- тастырып, отбасын құрады және бірден дүниеге сәби әкеледі. Ғашықтық сезім – ӛткінші сезім, ол әркімде әр түрлі уақытқа созылады. Сондықтан ғашық болған жастар 1-2 жыл жақсы достар болып кездесіп жүріп, сол уақыт аралығында ара- ларында тек түсіністік, бірі болмаса екіншісіне ӛмір мәнсіз кӛрініп, ал бірге болғанда бүкіл дүниеде тек екеуі ғана бар, осы адамнан басқа ешкімді қаламай- тындай, байқамайтындай сезім болғанда жастар отбасын құруға, дүниеге сәби әкелуге шешім қабылдаса, олар ӛмірде кездесетін барлық қиындықтарды бірге кӛріп, бірін-бірі қолдап тату-тәтті ӛмір сүрер еді. Ӛкінішке қарай балғын сезім- мен үйленіп алғасын, кейін ғашықтық сезім тарағанда әйел адамдар ӛздерінің барлық сүйіспеншілігін балаларына беріп, күйеулері ӛздерін қажетсіз сезінеді. Осыдан келіп ер адамдар сырттан тіреу, жанын түсінетін, қиындықта медеу бо- латын әйелдерді іздейді. Автордың пікірінше, әйел адам ең алдымен күйеуін жақсы кӛріп, тату қарым-қатынас жасау арқылы ӛзінің баласына болашақта отбасындағы сыйластық туралы түсінігін қалыптастарады.
Жер бетіндегі барлық нәрсенің негізі махаббат екені сӛзсіз. Ресейлік эстрада әншісі Лариса Долинаның әнінде шырқалғандай: «Бастысы үй-ішіндегі ауа-райы. Қалғанының барлығы жай нәрсе». Ал осы «ауа-райы жұбайлар арасындағы махаббат арқауымен анықталады. Махаббат бұл – отбасылық іргетасты құру кезінде қыз бен жігітті бір тұтас адамдай сезініп, қандай сынақ болса да бір-бірінен ажыраспайтындай ететін сезім. Егер «отбасы» сӛзінің мағынасына үңілер болсақ, бұл оның барлық мүшелерінің татулығы мен бірлігін білдіреді. Бұл бірлік махаббатсыз болмайды. Отбасындағы махаббат таңғаларлық ғажайып нәрселер жасайтындығы туралы кӛптеген ӛлеңдер, аңыз әңгімелер, прозалар, бейне фильмдер бар. Шынайы махаббат ӛлімнен құтқарады, қорғаныш, сенімділік сезімін жүрекке ұялатады. Ата-анамның арасындағы қатынас махаббат пен ӛзара сыйластыққа негізделсе, әрдайым үйлесімді әрі жылы болады. Отбасылық кіршіксіз махаббаттың белгісі ретінде Кристина деген қыздың ғаламторға жазған мына хатын келтіріп отырмыз: «22 жыл бұрын менің анам сіңілімді дүниеге әкелді, бұл отбасы үшін үлкен қуаныш болды, бірақ қайғы айтып келмейді дегендей, «Сал ауруына әкелетін, жүктіліктен кейінгі склероз» деген анама қойған дәрігерлердің диагнозы біз үшін ауыр соққы болды. Анамыздың денсаулығына қауіптеніп, басымыздан кешкен күйзеліс-уайымымызды ауызбен айтып жеткізуге болмас. Әкемізбен
бірге қанша қиындықтарды бастан кешірдік, бірақ бұл ауыртпалық біздің әкеміздің сағын сындырмады, ол анамды аялап күтіп, анамыздың жазылуы үшін қолынан келгеннің барлығын жасады. Ата-анамыздың арасында сыйластық сезімі бастапқы қалпында қалды. Уақыт ӛтті. Туған-туыстарының қамқорлығы мен сүйіспеншіліктері анамыздың ауруын жеңді. Анам жазылды. Бүгінгі күні ата-анам бір-бірін аялап ӛмір сүруде. Махаббат ғажайыптар жасайтындығына кӛзім жеттті».
Осы кішкене хатта қанша адамның тағдыры, қайғысы мен қуанышы жа- тыр. Бұл сынақтан осы хаттың иелерін жақсы ӛмірге шынайы махаббат әкелді.
Отандық психолог ғалым Қ.Жарықбаев ӛзінің «Ұлттық психологияны оқыту – ұлтшылдық емес» – атты мақаласында қазақ даласындағы отбасы мүшелерінің арасындағы сүйіспеншілік мәселелерін талдай келе, қазіргі кезде осы асыл сезімнің арзандап кеткенін айтады. Оның себебі жастар махаббат деп алданып қалуына байланысты Қазақстанда тастанды балалардың 90% қазақ балалары екенін айтады (2000). Қазіргі шаңырақ кӛтерген жастардың бала тәрбиесіне толық даяр еместігі немесе ата–ананың тәрбиедегі «қараңғылығы» салдарымен түсіндіруге болады. Ӛмірге келген нәрестеге ананың адал махаббаты мен кіршіксіз кӛңілі таза ауадай қажет. Себебі, сәби ӛмірге мүлде дәрменсіз күйде келеді. Нәрестенің ӛмірге келіп, кіндігінің кесіліп, жӛргекке оралуынан бастап дені сау, ақылды да тәлімді бала етіп ӛсіру ата-ананың міндеті ғана емес, сонымен қатар олардың арасындағы махаббатқа да байланысты. Баланың бақытты болуы ең алдымен ата-ананың арасындағы махаббатқа, бір-бірінің жан дүниесiн танып, сырласып, сыйласып ӛмір сүруінде. Осы бағытта құнды зерттеудiң негiзiн салған ғалымдар М.И.Лисина, Қ.Т.Шерьязданова. Олар мектепке дейiнгi балалардың ересектермен қарым- қатынасын зерттеуде – отбасында тәрбиеленушi және түрлi типтегi балалар мекемелерiндегi отбасынан тыс тәрбиеленiп жатқан балаларды салыстыра отырып зерттеді. Балалар үйiнде тәрбиеленушiлер ӛмiр сүруге қажеттi барлық қажеттiлiктермен (қалыпты тамақтану, киiм, ойыншық, дәрiгерлiк бақылау, бiлiм т.б.) қамтамасыз етiлгенiмен, дара бағыттағы үлкендердiң эмоционалды- жағымды қарым-қатынасының тапшылығы олардың жан-жақты психикалық дамуын баяулатады.
М.И.Лисина, Қ.Т.Шерьязданова еңбектерi кӛрсеткендей, ата-аналық сезімнің «қосылуы» бала дамуының түрлi аспектiлерiне: олардың танымдық белсендiлiктерiне, тiлiнің дамуына, заттық әрекеттерді игеруiне игi әсерiн тигiзедi. Баланың махаббатқа қажеттілігі оның тұлғалық қасиеттерінің дамуы- мен тығыз байланысты. Кӛптеген ғалымдардың пікірінше (А.В.Запорожец, А.А.Леонтьев, М.И.Лисина, Қ.Т.Шерьязданова), ата-ананың махаббатына деген қажеттілік адамның басқа ниеттерімен қауышпайтын, ерекше ӛзіндік қатынас болып табылады. Зерттеушілердің бақылауларынан, махаббатқа қажеттілік ба- ланың ӛмір сүру барысында, нақты қарым-қатынас құру формасына ықпал ете- ді. Жоғарыдағы ғалымдардың зерттеу нәтижелері балалар үйінде тәрбиеленуші балалардың қарым-қатынасы сенімсіздік, агрессивтілік, тәуелділік сияқты жағымсыз эмоцияда болған.
Отбасындағы ата-ана мен бала арасындағы махаббат мәселесін зерттеген ғалымдардың бірі В.С.Мухина мен Л.А.Венгер. Олар шимпанзенің кішкентай екі баласын алып, біреуіне мамық жүнді жұмсақ куыршақ берген және бұл қуыршақтың кеудесінен сүт шықпайды, ал екінші шимпанзенің баласына суық, қатты, бірақ кеудесінен сүт шығатын қуыршақ жасап берген. Осы екі кішкентай шимпонзе балаларының мінез-құлқын бір ай қадағалап бақылаған. Нәтижесінде мамық жүнді, сүті жоқ қуыршақты шимпонзе баласы қолынан түсірмей, кеудесіне басып ӛзімен үнемі ұстап жұрген. Ал екінші суық, қатты, бірақ сүті бар қуыршаққа шимпонзе баласы жақындамаған, қолына ұстамаған. Қайда болса, сонда тастап кете берген. Бұдан шығатын түйін, мақұлық баласының ӛзі махаббат сезімін қажет етеді, жан жылуын, жұмсақ қатынасты іздейді. Адамның баласы да тек махаббат сезімін сезінгенде ғана ӛзі де сондай сезімді ата-анасына бере алады. Бұл ғылыми тұрғыдан зерттеліп, дәлелденген.
Бала әр уақытта ӛзіне жасалған эмоциялық қолдауды қажет етеді. Л.А.Венгердің пікірінше баланың жан-жақты дамуына отбасы мүшелерінің арасындағы сүйіспеншіліктің әсерін кӛрсете келіп, баланың бойында адамгершілік және эстетикалық талғамы жоғары, ынтымақтастық қарым- қатынастағы толыққанды азамат болып ӛсетінін анықтаған. Осылайша, баланы еркін, сүйіспеншілікпен тәрбиелеудің маңызын ашқан.
Батыстық психолог Э.Фромм: «отбасындағы баланың психологиялық тепе- теңдігі оның ата-анасымен болған жақын да эмоциялық қатынасына байланыс- ты» – деп кӛрсетсе, бала бойындағы невроздың болу себептерін зерттеген ре- сейлік ғалым А. И. Захаров отбасындағы қаталдыққа, зорлық-зомбылыққа, жа- ғымсыз эмоциялық қатынасқа балаға немқұрайлы қарайтын ата-аналардың ба- лалары ұшырайтынын анықтаған. Осы орайда чех ғалымдары И. Лангмейер мен З. Матейчек баланың психикалық даму мәселелерін зерттей келе, отбасын- дағы сүйіспеншілікке толы қарым-қатынас балалардың жарасымды әлеуметтік- психологиялық қасиеттеріне ғана емес, сонымен қатар, олардың физикалық денсаулығына да тиімді ықпал ететінін анықтаған. Олар екі отбасын алып са- лыстырған: бірі сүйіспеншілік орнаған отбасы болса, екіншісінде селқостық, ымырасыздық, ынтымақтастығы жараспаған отбасы. Екі отбасындағы балалар- дың дәрігерлік анықтамасы бойынша сүйіспеншілік қатынастағы балалардың денсаулығы әлдеқайда жоғары болған. Бұдан шығатын түйін: отбасындағы жа- расымдылық, сүйіспеншілік сезімдері отбасы мүшелерінің физикалық және ру- хани-адамгершілік, әлеуметтік-психологиялық даму деңгейіне жүйелі ықпал етеді.
Сонымен, ғалымдардың ойынша, отбасындағы жағымды қарым-қатынас балада жауапкершілік, ынтымақтастық, бірлік сияқты қасиеттерге негіз болса, керісінше жағдайдағы қарым-қатынас (ұрыс-керіс, қақтығысушылық) баланың кӛңіл-күйіне, еңбекке қабілеттілігіне үлкен зиян келтіреді. Осыған байланысты халқымызда "Тәрбие тал бесіктен" – деген нақыл сӛз бар. Асыл сӛздің мәні балаға дүниеге келгеннен бастап ата-ана татулығын, ӛзара сыйластығын кӛрсетіп тәрбиелесе, кішкене күнінен ата-анасының арасындағы сүйіспеншілікті сезініп ӛссе, ертең ӛзінің болашақ отбасына мына тамаша
ӛнегені апаруға тырысады ғой. Бұдан әр отбасындағы ата-аналардың алдында тұрған басты міндет – ӛзінің ісін, ӛмірін жалғастыратын салауатты, саналы ұрпақ тәрбиелеуде ӛнеге болатын тәжірибелерді кӛрсету. Осыдан болар ата- бабаларымыз "әкесіне қарап ұл ӛсер, анасына қарап қыз ӛсер" – деген. Мәңгі жасағысы келетін халық атадан балаға қалатын қара шаңырақты қадірлеуді ата- ананың балаға беретін тәрбиесімен тығыз байланыста қарастырған. Ӛскелең ұрпақтың тәлім-тәрбиесіне қазақ халқы баса назар аударған. Орта ғасырда ӛмір сүрген шығыстың әйгілі ойшылы, ұлы ғалым әл Фараби ӛз еңбектерінде баланың ой-сезімін, мінез-құлқын тәрбиелеп, жетілдіру арқылы оны бақыт жолына салуды кӛздеген. Бала тәрбиесі ең алдымен отбасындағы ата-анасының ықпалымен жүзеге асатынын: «Сүтпен біткен мінез сүйекпен кетеді», «Ұяда не кӛрсе, ұшқанда соны іледі» т.б. қанатты сӛздерден кӛреміз.
Бала тәрбиесінде ананың "Әлди, әлди, ақ бӛпем, ақ бесікке жат, бӛпем" – деген бесік жыры, әжесінің, атасының ертегісі ерекше орын алады. Бесік жырында жас нәрестені әлпештеген анасы оны әлемдегі ең асыл нәрсеге теңейді, оның кішкене жүрегін ана тіліндегі әсем әуенмен, жүрек жарды баласына деген сүйспеншілігін, қуанышын жұмсақ үн мен ойлы сӛзбен бала санасына сіңіре берген. Сонымен, қатар ұрпағына артатын үмітін, сенімін Ӛз халқына, отанының адал азаматы болатынын жырлаған. Осыдан болар халқымызда «бесік жырын естімеген баладан қандай имандылық күтесің»,
«Бесіксіз үйде береке жоқ», «Бесік кӛрмегеннен без» – дейтін сӛздерде терең мағына жатыр. Сол сияқты «Атаның батасы, әженің әңгімесі, әкенің ӛнегесі, шешенің тәрбиесі» – деп бабам қазақ ұрпаққа тәлім-тәрбие берудің қуатты құралы халық даналығы екенін жақсы білген.
Тарихи даму үрдісінде ұрпақтар жалғастығының ұлы істерін үлгі-ӛнеге тұ- тып, сол арқылы жас ұрпақты рухани-адамгершілік құндылықтармен сусындату бүгінгі күні маңызды мәселе болып табылады. Оны біз Сара Алпысқызының:
«Жастарымызды ата-бабамыздан келе жатқан – мәңгілік рухани-адамгершілік құндылықтар негізінде, ойы, сӛзі және іс-әрекеттері бірлікте ӛмір сүретін мүлтіксіз мінезді адам тәрбиелеу» – деген сӛзінен кӛруге болады.
ҚР-ның «Білім туралы» Заңында: «Ата-аналар – алғашқы педагогтар» деп жазылған. Қазіргі ата-аналардың бәрі дерлік жоғары білімді, сауатты адамдар. Дегенмен, олардың балаға берген тәлім-тәрбиесін осыдан 30-40 жыл бұрынғы ата-аналарымыздың тәрбиесімен салыстыруға болмайды. Сол кездегі ата- аналар қазір ата-әжелер. Негізінен ұрпақ тәрбиесінде ата-әженің де рӛлі ерекше. Балаға бесік жыры, батырлық эпостарды, ертегі, аңыз әңгімелерді айту, тақпақ жаттату ата-әженің еншісінде болған. Бала кезінен құлағына құйылған, кӛңіліне тоқылған рухани-адамгершілік құндылықтарға негізделген тәрбиенің үлгі- ӛнегесі жастарға жақсы мен жаманның ара қатынасын ашып, ел сыйлайтын азамат болып ӛсуіне жағдай жасаған. Бабамыз қазақ Л.С.Выготскийдің бала тәрбиесіндегі «психикалық дамудың таяудағы аймағы (шеңбері)», «баланың әр жас кезінде кӛрініс беріп отыратын қажеттіліктерін қанағаттандыру үшін әлеуметтік жағдай жасау» теорияларын білмесе де үлкен ұлағаттықпен осы қағиданы басшылыққа ала отырып, болашақ ұрпақ тәрбиелеуде қатаң ұстанған.
Осыған байланысты «әлеуметтік инфантилизм», «тірі жетім», «тастанды бала»,
«қаңғыбас бала», «нашақорлық», «ӛзге діндерді жағалау» т.б. әлеуметтік келеңсіз жағдайлар қазақ даласында кездеспеген. Бір ауылда ата-анасынан шетінеп, жетім қалған бала болса, оны бүкіл ауыл аймақ болып тәрбиелеп, жетімдік кӛрсетпей ел қатарына қосуға тырысқан. Бұдан ата-бабаларымыздың рухани-адамгершілік, имандылық пен қайырымдылық сияқты құндылықтарды берік ұстап, қара басының ғана емес бүкіл елдің, ұлттың қамын ойлап, ӛсіп келе жатқан жастарды дұрыс жолға салып, қайырымдылықтың үлгісін кӛрсетіп отырғандығын кӛреміз. Сондықтан да отбасы ұрпақ тәрбиесінің белді буыны, жауапты әлеуметтік институты.
Соңғы кезде қазақ халқының табиғатына тән, ана сүтімен қанға сіңген ізгі әдет-ғұрыптардан жастардың тыс қалып бара жатқанын байқаймыз. Кӛптеген жастарымыз әртүрлі діни ағымдарға ілесіп, солардың туын кӛтеріп, жырын жырлап мұсылмандықтан кетіп жатса, енді біреулері ӛз ұлтының ӛткені мен болашағына немқұрайлы қарап күнделікті тіршіліктің қамын қуып, рухани адамгершілік құндылықтардан алыстап барады. Ата-ананы сыйлау, үлкенге құрмет кӛрсету, кішіге ізет білдіру, әдеп сақтаудан хабарсыз кейбір жастардың болашақта ӛз отбасында қандай ұрпақ тәрбиелейді деген ой ұлтжанды азаматтарымызды мазаламай қоймайды.
Осыған байланысты Елбасшымыз Н.Ә.Назарбаев «Жас ұрпаққа отбасында ӛнегелі тәрбие беру арқылы «Мәңгілік ел» болып қалу, ата- бабаларымыздың бізге қалдырған рухани құндылықтарын сақтап, оны келер ұрпаққа мұра ету» бүгінгі күннің талабы екенін баса айтқан. Ӛйткені жас ұрпақ –ел болашағы, шырағы, асқақ арманын алға апаратын күші.
Қазақ халқының қалыптасқан салт-санасы, әдет дәстүрлері сан ғасырларды аралап бізге жеткен – тәлім-тәрбиенің қайнар кӛзі. Солар арқылы әрбір жас ұрпақ ӛзінің таным-түсініктерін әлемдік санамен ұштастырып, алдыңғы ұрпақ жетпеген арманға, шығатын биікке жеткізеді деп армандаған бабаларымыз. Осы қағиданы мықты ұстанған халық баланың тәрбиесін отбасынан бастаған. Тілін, тарихын, мәдениетін, салт-дәстүрлерін, бабалар мұрасын, аналар тілегін орындаған адам бақытты ӛмір мұхитына сапар шегетінін олар жақсы білген. Осыған байланысты Елбасымыздың кӛтеріп отырған «Мәңгілік ел» идеясының басты мақсаты – ата-баба мұрасынан сусындаған қазақ елінің тәрбиелі азаматтарын тәрбиелеп қалыптастыру.
Қазақ халқының ұрпақ тәрбиесіндегі озық тәжірибесі туралы орыс жазушысы, этнограф В.И.Даль 1832 жылы күнделігіне: «Мидай дала, ешбір мектеп, кітап жоқ айнала қараңғылық, бірақ жастары ӛте ғажайып, мәдениетті тәрбиеленген» -деп жазса, М.О.Әуезов: «Бала ата-ананың тағылымымен – ӛседі» деген. Ұлы Абай: «Адам ата-анадан туғанда есті болмайды, дүниедегі жақсы мен жаманды тани отырып, білгені, кӛргені кӛп білімді адам болып қалыптасады. Естілердің айтқан сӛздерін ескеріп жүрген кісі ӛзі де есті болады» – деген 19-шы қара сӛзінде.
Психолог Л.С.Выготский: «Бала дүниеге келісімен әлеуметтік, қоғамдық тіршілік иесі болып саналады, оның ӛсіп-жетілуі үшін ересектермен қарым-
қатынасқа түсуінің маңызы зор, осы арқылы бала білім мен әлеуметтік тәжірибені меңгереді». Ерікті, үйлесімді, шығармашылық қабілеті бар, ӛзін-ӛзі жетілдіруге ынталы, бәсекеге тӛтеп бере алатын азаматтарды қалыптастырудың қоғам ӛмірі үшін маңызды мемлекеттік мәселе болып табылады. Бала отбасы мүшелері арасындағы жарасымды, үйлесімді, әділетті қарым-қатынастарды игере отырып, үлгі-ӛнеге алады. Отбасында баланың жауапкершілігі мен ӛзгелерге достық, ар-намыс сезімдерінің оянуы ата-ана тәрбиесінің ықпалы. Ата-ана және басқа ересектер ӛскелең буынға тек жеке бастарының ӛнегесімен, іс-әрекеттерінің үлгісімен ықпал жасай алады. Ата-аналар ұнамсыз жайларға тіпті уақытша болса да бой алдыруына жол бермеуі тиіс. Ӛйткені күйкі кӛріністің ықпалы лезде тамыр жайып, баланың бойына теріс мінез болып қалыптасуы ықтимал. Ата-бабаларымыз ұрпағын ер-жігітке кедергі болатын жалқаулық, аңқаулық, жасқаншақтық, ӛтірік-ӛсек айтып, алдап-арбау сияқты жағымсыз қасиеттерден аулақ болуға тәрбиелеген. Сонымен қатар олар жан- тәнімен, қанымен қорғаған жерімізді, елімізді, Отанымызды, тілімізді сақтай отырып ӛскелең ұрпақты рухани-адамгершілік қасиеттерге баулыған.
Жас баланы отбасында тәрбиелеуде халқымыздың сан ғасырлар бойы жи- нақтаған ұрпақтан – ұрпаққа беріліп келе жатқан ұлттық тәлім – тәрбие, ұлттық сана сезім, қадір -қасиет, ар – ождан, ұлтжандылық, отан-сүйгіштік, ізгілік, ізет- тілік, парасаттылық, тектілік, қайырымдылық, ерлікке, жігерлікке, батылдық пен батырлыққа, сӛз бен істің бірлігі сияқты қасиеттерге тәрбиелеуге ерекше кӛңіл бӛлген. Баланың жеке тұлға ретіндегі қалыптасуына отбасының тәрбиесі, ата-ананың ӛнегесі деп есептегенімен, баланың жүрген ортасы, ағайын – туыстары, жора – жолдастарының, сонымен қатар туған жердің табиғаты да әсер етеді.
Ата-ана мен баланың арасындағы қарым-қатынастың тәрбиелік мәні зор. Белгілі педагог-психологтардың ойларынша, отбасындағы ата-ана әрқашанда ӛздерінің эмоцияларын, сӛйлеген сӛздерін бақылап, баланың санасына теріс ықпал ететін қылықтарды жасамауы қажет. Баласының жақсы азамат болғанын қалайтын әрбір ата-ана тәрбиені ӛздерінен бастауы қажет. Ӛйткені балалары ата-анасының жасаған қылықтарын қайталай отырып ӛмірлік тәжірибе жианақ- тайды.
Ата-ананың балаға деген махаббаты – оның отбасына, туған жеріне, Отанына, туыстары мен достарына, сүйген жарына деген махаббатың дамып қалыптасуына негіз береді. Ӛмірдегі небір сырлы махаббаттар ата-ананың балаға деген мейірім махаббатынан тараған. Ата-ананың еккен махаббаты баласының жүрегінде гүлдеп, қартайған ата-аналарының ӛмірін қуанышқа бӛлеп, ӛткен ӛміріне ӛкінбей, еңбегінің жанғанына риза етеді.

жүктеу/скачать 302,12 Kb.

Достарыңызбен бөлісу: