-сынып Қазақ тілі пәні бойынша 10-сыныпқа арналған алғашқы бақылау

Мақсаты: Мемлекеттік стандарттың орындалуын қадағалау; оқушылардың сауатты жазу дағдылары мен грамматика бойынша қалыптасқан білім, білік дағдыларының деңгейін анықтау.

«Адай» күйі.

Қазақтың әрбір күйінің өзіндік тарихы бар. Дина Нұрпейісова мен Оқап Қабиғожиннің айтуларынша, бұл күйдің тарихы мынадай оқиғамен байланысты. Құрманғазы ел аралап жүріп, Адай руының бір үйіне түседі. Күйшінің көзіне кереге басында ілулі тұрған домбыраға түседі. Ол домбыраны алып, бұрауын өзгертіп қояды. Біраз уақыттан соң он алты-он жеті жас шамасындағы қыз бала келіп, отырғандарға қарамай, төрдегі домбырасына жармасады. Бұрауының өзгертіп қалғанын бірден сезген қыз: «Бүлдірген екенсің ғой», дегендей, Құрманғазыға қарады да, домбырасын ұсына қояды. Құрманғазы бір-екі тартқаннан кейін, үйдегілер бұл өңірде Ақмаңдайдан өткен күйші жоқ еді, бұл кім болды екен дегендей, таңдана қарайды.

Сұрастыра келе домбырашының қызылқұрт Құрманғазы екенін біліп, сый-құрмет жасайды. Сол Ақмаңдай қызбен күн тартысу үстінде осы «Адай» күйі шығыпты. (Жалпы білім беретін мектептердің мұғалімдеріне арналған оқу-әдістемелік құрал, Ж.С. Қалиева, 114 сөз)

ІІІ деңгей.

1. 
   Берілген сөйлемдердегі асты сызылған сөздер құрамына қарай талдаңыздар
   

ІІ нұсқа: Құрманғазыға қарады да, домбырасын ұсына қояды.

2. 
   Септік жалғаулары бар сөздерді теріп, септігін анықтаңыздар.
   
3. 
   І нұсқа, ІІ нұсқа
   
4. 
   Берілген сөйлемдерге морфологиялық талдау жасаңыздар.
   

ІІ деңгей.

1. 
   Берілген сөйлемдерге синтаксистік талдау жасаңыздар.
   

ІІ нұсқа: Ол домбыраны алып, бұрауын өзгертіп қояды.

2. 
   Сөз тіркестерден сабақтас құрмалас сөйлем жазыңыздар.
   

І деңгей.

«Әйгілі күйшілер» тақырыбына эссе жазыңдар

Қазақ тілі пәні бойынша 10-сыныпқа арналған І тоқсандық диктант

Мақсаты: оқушылардың стандарттың талап-міндеттері бойнша білім-білік деңгейін қанша мөлшерде игергенін анықтау.

Отбасы – тәрбие бастауы.

Баланың жақсысы – қызық, жаманы - күйік. Осы бір қанатты сөзде қаншама мағына жатыр десеңізші! Себебі, бұл шынайы өмірден алынған. Әрбір ата-ана баласының өмірге деген көзқарасы дұрыс қалыптасқан тәрбиелі, заман талабына сай азамат болып өскенін қалайды. Ата-ана бала тәрбиесіне үлкен жауапкершілікпен қарайтыны сөзсіз. Ата-анадан өсіп ұрпақ таралған, жақсы, жаман бала болса солардан, - деп Жүсіп Баласағұн айтқандай, ата-ана өз баласының тәрбиесі үшін, ел, халық алдында жауапкер. Бала аяғын тәй – тәйлап басқаннан бастап- ақ, ата – анасымен, отбасындағы басқа жандармен қарым – қатынаста болып, тәрбие арқылы ересектердің бойындағы жақсы- жаман қасиеттерді үйренеді. Сондықтан отбасында күнделікті болып жатқан оқиғалар: ата-ананың бір-бірімен қарым-қатынасы, баламен сөйлесу, үй шаруасының атқарылуы, ересектердің еңбекке көзқарасы, уақытты өткізуі, қонақ қабылдауды- бәрі балаларға тікелей әсер етеді.

(Интернет желісінен)

( 109сөз)

Әлкей Хаканұлы Марғұлан – белгілі қазақ ғалымы. Марғұлан Ленинградта оқып жүрген кезінде Қазақ Ғылым Академиясының Қазақстан мен Алтайдың өндіргіш күштерін, халқын зерттеуге арналған экспедицияға қатысты. Адайлар мен Наймандардың әдет – ғұрпын, тұрмыс – салты мен өнерін зерттеді.

1945 жылы «Хандар тарихының тарихи – әлеуметтік мәні» деген тақырыпта кандидаттық диссертация қорғады.Бұл көне қыпшақ зерттеудегі құнды еңбек.Марғұлан 1943 жылдан Оңтүстік Қазақстандағы көне қалалар Отырар, Сауран, Сығанақ орындарында қазба жұмыстарын жүргізіп, соның негізінде «Ежелгі Қазақстан қалалары мен құрылыс өнерінің тарихынан» деген еңбек жазды.

Марғұлан тарих, археология, әдебиет, өнер тарихынан 300-ден астам ғылыми – зерттеу жұмысының, 100 – ден астам энциклопедиядық мақалалардың авторы.

Әлкей Марғұлан Шоқан Уәлиханов жазып алған «Манас» жырының бөлігін қазақ тілінде жариялады. Сонымен қатар 1971 жылы «Шоқан мен Манас» атты монографиялық еңбегін жазды.

Қазақ тілі пәні бойынша 10-сыныпқа арналған ІІ тоқсандық бақылау
Мақсаты: Тоқсан бойы лексика-грамматикалық тақырыптарды қаншалықты игергенін анықтау, сауаттылығын тексеру.

Лексикалық тапсырмалар.

1.Берілген сөздерді септеңіздер:

Ғалым, зерттеу

2. Көп нүкте орнына қажетті тәуелдік жалғауын қойыңыздар

Сіздердің анықтамалар..., істің жағдай..., менің шешім...,

ЭЕМ мүмкіндіктер..., ақпараттар жиын...

3. Берілген зат есімдерден қатыстық сын есім жасаңыздар.

4. Мына сөздердің синонимін жазыңыздар:

еңбек - ...., бітіру -...., айналысу -... (жұмыс,аяқтау, шұғылдану)

5.Төмендегі сызба бойынша салалас құрмалас сөйлемдер жазыңдар.

6.Берілген сөз тіркестерімен сабақтас құрмалас сөйлемдер құрастырыңыздар

1. Қазақстан қандай елдермен шектеседі?( солтүстікте – Ресеймен, шығыста – Қытай халық Республикасымен,оңтүстікте-Қырғызстан,Өзбекстан, Түркіменстанмен шектеседі)

2. ҚР-ның тәуелсіздігі туралы заң қашан қабылданды? (1991 жыл, 16 желтоқсан)

3.Қазақ халқының атақты ғалымдарын атаңыздар.

4.Қаныш Сәтбаевтың қанша ғылыми еңбегі бар? (640-тан астам)

5.Көп нүктенің орнына тиісті баяндауыштарды қойып, сөйлемдерді толықтырыңыздар.

1. Қаныш Имантайұлы ірі мемлекет және қоғам қайраткері … . 2. Оның ерекше қасиеті – студенттік шағынан … өмірінің соңғы күндеріне дейін – қарапайымдылық, кішіпейілділік, адамдарға сергек … , қолынан келмеген көмегін … .

Керекті сөздер: аямау еді, қарау, бастап, болды.

6.«Қазақ халқының ғалымдары» деген тақырыпқа диалог құраңыздар.

Қазақ тілі пәні бойынша 10-сыныпқа арналған аралық бақылау

Мақсаты: 1,2-тоқсан бойынша өтілген лексика-грамматикалық тақырыптарды оқушылардың қандай деңгейде игергенін тексеру.

Қаныш Сәтбаев.

Академик Қаныш Имантайұлының өмірі, қызметі, ғылыми еңбектері туралы біраз кітаптар бар. Бес томдық таңдамалы еңбектері 1967-1970 жылдары жарық көрді. «Өнегелі өмір» сериясында Мәскеуде «Сәтбаев» ғұмырнамасы орысша, кейін қазақша шықты. Ғылыми еңбектерінің көпшілігі минералдық ресурстарды зерттеуге арналған.

Сәтбаев еліміздің қай ұлтының өкілі болса да, бәріне адал қарайтын. Түрлі қиыншылықтарға ешқашан мұңаюды білмейтін. Үнемі жылы жүзді, жан дүниесі кең, дарынды. Ірі ғалым соғыстың ауыртпалығына дұшар болып, Қазақстанға келген көптеген мамандар мен ғалымдарға рухани және материалдық көмек көрсеткен.

Қ.И.Сәтбаев құрметіне Жоңғар Алатауы жотасындағы мұздық пен шың аталған. «Сәтбаевит» минералы, «Академик Сәтбаев» гладиолус гүлі, кіші планеталардың бірі, Жезқазған облысында қала аталған. (96 сөз)

(Диктанттар жинағы 10-11 сынып. Қостанай 2004 8-бет.)

Лексика-грамматикалық тапсырмалар:

ІІІ деңгей

1. 
   Сызбаға сәйкес сөз тіркесін теріп жазыңыздар.
   

2.Берілген сөздердің синонимін, омонимін жазыңыздар.

І нұсқа: Белгілі, еңбек, жүз, аты. ІІ нұсқа: Көмек, бас, кітап, жаз.

3. Мына сөздерден жұрнақтар арқылы сын есім жасап, олармен сөйлем құраңыздар.

І нұсқа.Ұлт, өнеге ІІ нұсқа. білім, атақ

ІІ деңгей

1. Белгіленген сөзге морфологиялық талдау жасаңыздар.

I нұсқа – Түрлі қиыншылықтарға ешқашан мұңаюды білмейтін.

II нұсқа -Сәтбаев еліміздің қай ұлтының өкілі болса да, бәріне адал қарайтын.

2.Берілген құрмалас сөйлемге синтаксистік талдау жасаңыздар:

I нұсқа- Сәтбаев еліміздің қай ұлтының өкілі болса да, бәріне адал қарайтын. II нұсқа- Ірі ғалым соғыстың ауыртпалығына дұшар болып, Қазақстанға келген көптеген мамандар мен ғалымдарға рухани және материалдық көмек көрсеткен.

І деңгей

Мақсаты: Оқушылардың бағдарлама бойынша алған білімдерін нақыштап қорытындылау және сауатты жазуға баулу.

1. 
   Берілген адамдардың есімдері немен әйгілі болғанын көрсетіңіздер.
   

2. 
   Берілген сұрақтарға жауап беріңіздер.
   

Ә) Интернетке қандай адамдар кіре алады?

Б) Сенің кім болғың келеді?

3. 
   Мамандыққа байланысты білетін мақал-мәтелдер, қанатты сөздерді жазыңыздар.
   
4. 
   Құрмалас сөйлем дегеніміз - ... .
   
5. 
   «Технология жаңалықтары» тақырыбына диалог құраңыздар.
   
6. 
   «Ер дәулеті – еңбекте» деген тақырыпқа шағын шығарма жазыңыздар.
   

Грамматикалық тапсырмалар:

1. 
   Сызбаны толтырыңыздар.
   Райлар
   
   

2. 
   Берілген сөздердің орысша баламасын екінші бағанадан тауып, бағдар сызықпен көрсетіңіздер.
   

Болғым келеді век техники

Техника ғасыры хочу быть

Сапалы, жылдам специальные программы

Арнаулы бағдарламалар качественно, быстро

Ғаламтор профессия

3. 
   Берілген сөйлемдерден бірыңғай мүшелері бар сөйлемдерді көшіріп, сол сөздерге сұрақ қойыңыздар.
   

Мен өзім мал дәрігері болғым келеді.

Менің әкем – ұшқыш, шешем дүкенде сатушы.

4. 
   Морфологиялық талдау жасаңыздар.
   

5. 
   Кейінгі ықпал - ережесін жазып, мысал келтіріңіздер.
   
6. 
   Сөйлемге синтаксистік талдау жасаңыздар.
   

Мақсаты: Оқушылардың ая бойынша алған білімдерін анықтап, олшылықтарын бақылау, қорытындылау.

А) қиын, жауапты

В) жеңіл, қиын

С) көңілді, жауапсыз

D) ардақты, жеңіл

Е) көңілді, мазасыз

2. Қазақстанның тұңғыш ғарышкерін анықтаңыз.

А) Т.Бегелдінов

В) Л.Беда

С) Т.Әубәкіров

D) Т.Мұсабаев

Е) И.Панфилов

3. Т.Әубәкіров токарь боп істеген зауытты көрсетіңіз.

А) Павлодардағы трактор зауыты

В) Өскемендегі мырыш зауыты

С) Қарағандыдағы кірпіш зауыты

D) Теміртаудағы металлургия зауыты

Е) Ақсу темірқорыту зауыты

4. Қазақ ғарышкерінің ғарышқа ұшқан жылын белгілеңіз.

А) 1990

С) 1994

Е) 1993

А) колледжді

В) университетті

С) гимназияны

D) лицейді

Е) академияны

6. Қазақстанның халық суретшісін табыңыз.

А) Мұзафар Әлімбаев

В) Әбілхан Қастеев

С) Тоқтар Әубәкіров

D) Нұрғиса Тілендиев

Е) Мұхтар Әуезов

7. М.Г. Хлудов сурет студиясы орналасқан қаланы анықтаңыз.

А) Астана

В) Теміртау

С) Өскемен

D) Атырау

Е) Алматы

8. Сөзі Н.Әлімқұловтікі, әні Ә.Бейсеуовтің әнін көрсетіңіз.

А) «Әлия» әні

В) «Армандастар» әні

С) «Құстар қайтып барады» әні

D) «Балдаурен» әні

Е) «Көршінің қызы» әні

9. Тек тілегін, талабын, арманын ғана білдіретін етістіктің түрін анықтаңыз.

А) Ашық рай.

В) Шартты рай.

С) Көсемше.

D) Бұйрық рай.

Е) Қалау рай.

10. Сан есім мен зат есімнен бірігіп жасалған ұлттық ойынның атауын белгілеңіз.

А) Тоғызқұмалақ

В) Жетісу

С) Көкпар

D) Қазақша күрес

Е) Көкшетау

11. Қосарлы айқындауышты табыңыз.

А) Бәсе, солай болады деп айтып едім ғой.

В) Мүмкін, сен ертең келерсің.

С) Шынында, осы мәселе не болды?

D) Әрине, міндетті түрде келемін.

Е) Рас, инженер-техниктің жұмысы ауыр.

12. Ресми іс қағаздары стилі дегенді табыңыз.

А) жеке адамның, ұжымның, фирамның, мекеменің атқаратын қызметіне байланысты пайда болған жазбаша, ауызша қарым-қатынас құралы.

В) көркем шығармада қолданылатын сөздер.

С) жергілікті диалектілер

D) термин сөздер

Е) әдеби сөздер.

13. «Кепілхат, сенімхат» стильдің қай түріне жататынын көрсетіңіз.

А) публицистикалық стиль

В) ғылыми стиль

С) көркем әдебиет стилі

D) ауызекі сөйлеу стилі

Е) ресми іс қағаздар стилі

14. «Келгем, келгім кеп, келгесін» сөздері қай стильде жазылғанын анықтаңыз.

А) әдеби стиль

В) көркем әдебиет стилі

С) ғылыми стиль

D) ауызекі сөйлеу стилі

Е) ресми іс қағаздары стилі

15. Бірге жазылатын сөздерді табыңыз.

А) күні бойы, әдемі қыз, ақ қайың

В) жылы су, жарқын болашақ, ала қайың

С) талды аймақ, сабақ кестесі, үй жиһазы

D) сынып бұрышы, кәсіп орын, қисық таяқ

Е) ақ қайың, ақ сарбас, тоқым қағар

16. Қосарланған сан есімдерді анықтаңыз.

А) Министрлік тапсырмасы бойынша биыл 2 миллиард теңге қаржы игерілді.

B) Ірілі-ұсақты он-он бес тоқты отарда жайылып жүр.

C) Бұл – соңғы бес жылдағы алғашқы тұсаукесер.

D) Жиналған қарбыз әрқайсымызға үш-үштен бөлінді.

E) Мұражайда 150-ден астам экспонат қоры бар.

17. Қос сөз бола алатын сөздерді табыңыз.

А) қарақат, сексен, бәйшешек, биыл

В) ата, ана, қадыр, қасиет, ине, жiп

С) Ұлпан, ешқашан, таңертең, бүгiн

D) Қыстыгүнi, түрегел, әпер, бiлезiк

Е) Көкпар, қолөнер, сайыс, жарқанат

18. Қайталама қос сөзді табыңыз.

A) Жып-жылы, әке-шеше.

19. Әлі тәуелсіздік алмаған есім сөздерді белгілеңіз.

А) Көмекші есімдер

В) Дара зат есімдер

С) Жалқы есімдер

D) Негізгі зат есімдер

Е) Деректі зат есімдер

20. Тек тілегін, талабын, арманын ғана білдіретін етістіктің түрін анықтаңыз.

А) Ашық рай.

В) Шартты рай.

С) Көсемше.

D) Бұйрық рай.

Е) Қалау рай.

21. Туынды зат есімі бар мақал-мәтелді табыңыз.

А) Екі кеменің басын ұстаған суға кетеді.

В) Жеті рет өлшеп, бір рет кес.

С) Татулық – табылмас бақыт.

D) Ынтымақ түбі береке.

E) Аңдамай сөйлеген, ауырмай өледі.

22. Нақыл сөзді жалғасын анықтаңдар: Ұстаздан ... озар.

А) ана

В) кітап

Д) мектеп

Е) шәкірт

23. Туынды зат есімі бар сөйлемді табыңыз.

А) Мен интернетті көп қолдандым.

В) Осы аптада тағы да ақпараттар жинадым.

С) Оқулықсыз келген оқушылар да болды.

D) Құжаттарды дұрыс толтыру керек.

E) Мектепте достарыммен кездестім.

24. . «Біл, өнер, сурет» сөздерімен туынды түбір жасауға болатын жұрнақтарды табыңыз.

А) –ша, -ым, -гіш

В) -ім, -лі, -ші

С) –ып, -іп, -шы

Д) –лы, -лі, -ғыш

Е) -ғыш, -гіш, -ш

25. Қос сөз бола алатын сөздерді табыңыз.

А) ұстаз шәкірт, бала шаға

В) өнер білім, лала гүл

С) ата ана, әке шеше

Д) ата мекен, киіз үй

Е) ойын күлкі, жақсы көңіл

Қазақ тілі пәні бойынша 10-сыныпқа арналған ІV тоқсандық бақылау
Мақсаты: Оқушылардың есте сақтау, ойлау қабілеттерін дамыту, тыңдай білу және сауатты жазуларын қадағалау.
Грамматикалық тапсырмалар:

1. 
   Сұраққа жауап беріңіздер.
   

2. 
   Стильдің түрлерін жазыңыздар, стильге байланысты мысалдар келтіріңіздер.
   
3. 
   Мақалды толықтырыңыздар.
   

... түбі – тоқу.

4. 
   Ш.Уәлиханов, Ж.Күднрин, М.Дулатов, Ж.Аймауытов, М.Тынышбаев туралы білетіндеріңді жазыңыздар.
   
5. 
   «Мамандық» тақырыбына диалог құраңыздар.
   
6. 
   «Алаш ғылымдары» тақырыбы бойынша эссе жазыңыздар.
   

Лексикалық тапсырмалар:

1. 
   Берілген сөздердің жазылу түрін анықтаңыздар.
   

Жылы/жылы, сөйлей/сөйлей, досы/туысы.

Ап/анық, жап/жасыл, әке/аға.

2. 
   Сөйлемді дұрыс құраңыздар.
   

3. 
   Берілген сөздерді құрамына қарай талдаңыздар.
   

4. 
   Морфологиялық талдау жасаңыздар.
   

5. 
   Мына сөздерден туынды зат есім жасаңыздар.
   

Мұра –

Еңбек –

6. 
   Сөйлемге синтаксистік талдау жасаңыздар.
   

Мамандық

Адам жас кезінен бастап өзінің жүрегі қалаған мамандығына қарай бейімделе бастайды.Терең білім алуға талпынады. Өз бетінше ізденеді. Көп оқиды. Түрлі мамандықта еңбек етіп жүрген адамдардың өмірімен танысады.

Жақсы маман болу үшін еңбек ету керек. Инженер, дәрігер, мұғалім, журналист болу үшін оқу керек. Бақташы, сауыншы, егінші, шопан болу үшін ауылда жұмыс істеу керек. Ал жақсы жұмысшы, кенші, құрылысшы болу үшін өндірісте істеу керек.

Бала шақ пен болашақ әрқашан үндесіп жатады. Болашаққа апаратын тура жол бала шақтан басталады. (Жалпы білім беретін мектептердің мұғалімдеріне арналған оқу-әдістемелік құрал, Ж.С. Қалиева, 135 сөз)

Грамматикалық тапсырма:
ІІІ деңгей.

1. 
   Берілген сөйлемдердегі асты сызылған сөздер құрамына қарай талдаңыздар
   

ІІ нұсқа: Керексіз жерде-ақ сақылдап күліп, қарға адым жерде айғайлап сөйлестік.

2. 
   Сөздерді септеңіздер.
   

ІІ нұсқа: журналист

3. 
   Берілген сөйлемдерге морфологиялық талдау жасаңыздар.
   

ІІ нұсқа: Мамандық

ІІ деңгей.

1. 
   Берілген сөйлемдерге синтаксистік талдау жасаңыздар.
   

ІІ нұсқа: Кіруін ұрланып кірсек те, көңілді көкке көтеріп, қылп еткен сыбдырға жаңғырығып тұрған нуға кіргесін, айғайламасқа дәтіміз шыдасын ба!

2. 
   Сөз тіркестерден салалас құрмалас сөйлем жазыңыздар.
   

І деңгей.

1. 
   «Менің болашақ мамандығым» тақырыбына эссе жазыңыздар.
   

Мақсаты: 10-сыныпта өтілген тақырыптар бойынша оқушылардың білім-білік дағдыларын тексеру.

Банк қызметі туралы не білеміз?

Банктік жүйе өндірістік құрылымға енеді. Өндіріс керек болса, банк те керек. Банк бос капиталды өзіне жинап, оны мұқтаж болып отырған кәсіпорындар мен жеке адамдарға қарызға береді.

Жалпы банктік жүйелер әртүрлі деңгейлі болады. Біріншісі – мемлекеттік, екіншісі – коммерциялық банктер. Коммерциялық банктер, негізінен, халыққа қызмет етеді.

Банк – қарыз беруші мен қарыз алушының арасында делдалдық жасайтын, сөйтіп, ақша капиталымен сауда жүргізетін мекеме. Банктер несие саясатын жүзеге асырады. Олар несие-есептік қызмет атқарады.

Дүниежүзіндегі ең бай мекемелер, әрине, банктер. Мемлекеттің өзі де қарызды банктен алатын кездері де болады. Еліміздің байлығы, беделі қазір осы экономистерге, банкирлерге тікелей байланысты. Банктік жүйе жақсы жұмыс істемесе, біз қарызға батамыз.

Көптеген банктер шетел валюталарымен жұмыс істеуге лицензия алады.

(106 сөз)

(С.Дюсебаев. Қазақ тілі. Сборник диктантов. Алматы: «Мектеп», 2011.)

Лексика-грамматикалық тапсырмалар:

ІІІ деңгей. 1. Берілген сөйлемдерге синтаксистік талдау жасаңыздар.

І нұсқа. Өндіріс керек болса, банк те керек.

ІІ нұсқа. Банктік жүйе жақсы жұмыс істемесе, біз қарызға батамыз.

2. Сөздерді құрамына қарай талдаңыздар.

І нұсқа өндірістік, кәсіпорын, әртүрлі

ІІ нұсқа деңгейлі, несие-есептік, валюталарымен

3. Берілген сөзді септеңдер

І нұсқа – банк жүйесі ІІ нұсқа – қарыз алушы

ІІ деңгей. 1. Асты сызылған сөздерге морфологиялық талдау жасаңыздар.

І нұсқа. Банк бос капиталды өзіне жинап, оны мұқтаж болып отырған кәсіпорындар мен жеке адамдарға қарызға береді.

ІІ нұсқа. Мемлекеттің өзі де қарызды банктен алатын кездері де болады.

1. 
   Мәтін бойынша 3 сұрақ құрастырыңыздар. І нұсқа – 1-ші абзац ІІ нұсқа – 2-ші абзац
   

Мақсаты: Мәтінді орфографиялық, пунктуациялық нормаларға дұрыс жаза алуын бағалау.

Аудан жері кенді Алтай мен Оңтүстік Алтайдың аралығындағы тауаралық аңғарлар мен аласа тауларды қамтиды. Оңтүстік, оңтүстік-батысында Бұқтырма бөгенімен шектелген. Жер қойнауынан қорғасын, мыс, мырыш, алтын, күміс, т.б. табылды. Климаты тым континентік, қысы ұзақ, аязды, жазы жылы.

(105 сөз)

(Матаева Ж.А. Диктанттар жинағы (Оқу орыс тілінде жүргізілетін мектептердің 5-11 сыныптарына арналған қазақ тілінен жергілікті жер материалдары) - Өскемен қ.: ШҚО БАИ баспасы, 2008, 15 бет.)