сезім
елестеу
қабылдау
сезімталдық шектерінің өзгеруі
сенестопатиялар
галлюцинациялар
илюзиялар
Психосенсорлық бұзылыстар
Кесте 2 - Сенсорлық таным патологиясы
3.1 Сезім патологиясы
Сезімталдық шектерінің патологиялық өзгеруі. Сезімталдық шектерінің төмендеуі психикалық гиперестезиямен көрінеді – әдеттегі немесе тіпті әлсіз, көбінесе немқұрайлы тітіркендіргіштермен тітіркенген кезде сезімталдықтың күрт жоғарылауымен сипатталады. Таныс жарық, дыбыс, иіс, дәм, жанасу өте қарқынды, ауыр, кейде науқас үшін төзгісіз сезіледі. Тітіркену, сабырсыздық, ызалылық, психикалық ыңғайсыздық жиі байқалады.
Пароксизмальды емес сананың күңгірттенуінің бастапқы кезеңдерінде кездеседі (делирий, аменция, онейроид), жедел психотикалық жағдайлар (жедел галлюциноз, параноид және т. б.), көптеген невротикалық синдромдарда, абстиненцияда, кейбір дәрілік заттармен жедел интоксикация жағдайында (опиаттар, гашиш, циклодол және т. б.) кездеседі.
СЕЗІМ ПАТОЛОГИЯСЫНЫҢ ТҮРЛЕРІ
Төменде (кесте - 3) сезім патологиясының түрлері көрсетілген.
интеро - және проприоцепцияның санаға енуі (сенестопатиялар)
сезімталдық шектерінің өзгеруі
төмендейді
жоғарылайды
Динамикасы бойынша
Орналасуы бойынша
Мазмұны бойынша
Кесте 3 – Сезім патологиясы
Сезімталдық шектерінің жоғарылауының екі түрі бар.
Психикалық гипестезия – белсенді тітіркендіргіштерге сезімталдықтың айтарлықтай төмендеуі. Науқас үшін қоршаған әлем әлсірейді, жарықтығын, түсін жоғалтады, дыбыстар - айқындығын (саңырау естіледі), дауыстар - жеке ерекшеліктерін (тегістелген сияқты), тамақтың - дәмі, хош иісті заттардың - иісі, ауырсыну сезімталдығы төмендейді.
Бұл есеңгіреу, бірқатар депрессиялық және субдепрессиялық (депрессиялық-дереализациялық және депрессиялық-деперсонализациялық) күйлерде, истерикалық құбылыстарда, онейроидтың егжей-тегжейлі көрінісінің құрылымында, дилерияның кейбір түрлерінде, алкогольдік және есірткілік мас күйінде, наркотикалық сатысында (ұйқы сатысында) кездеседі.
Психикалық анестезия – формальды анатомиялық-физиологиялық сақтаудағы бір немесе бірнеше анализаторлардың толық сезімталдығы: психикалық амблиопия (соқырлық), психикалық аносмия (иіс сезуін жоғалту), психикалық агейзия (дәм сезімін жоғалту), психикалық саңырау, психикалық тактильді және ауырсыну анестезиясы (анальгезия). Ол сопор мен комада, истерикалық невротикалық синдромдарда кездеседі.
Сенестопатиялар – анықталмаған, жиі локализациялануы қиын, жиі жылжымалы, диффузды, жағымсыз, объективті емес, өте ауыр сезімдер, дененің "Мен" ішіне проекцияланады. Пациенттер көбінесе олардың бейнелі белгілеріне жүгінеді: оларды "қысып тарту", "жану", "құю", "қытықтау" және т. б.
Сенестопатияның мазмұны бойынша олар бөлінеді: патологиялық термиялық сезімдерге ("күйдіру", "пісіру", "мұздату"); сұйықтықтардың қозғалысының патологиялық сезімдері ("пульсация", "құю","тамырлардың ашылуы және бітелуі" және т.б.); циркумскрипттік (бұрғылау-жырту, жану-ауырсыну); қозғалу, тіндердің қозғалысы ("біріктіру","аудару","қабаттасу" және т. б.); керудің патологиялық сезімі.
Көбінесе сенестопатиялар бас, ми аймағында, сирек - кеуде және іш аймағында, сирек - аяқ-қол аймағында орналасады. Көбінесе олардың локализациясы өзгереді, бұл сенестопатияның жылжымалыққа бейімділігімен байланысты. Сенестопатияны соматикалық патология мен парестезия көріністерінен ажырату керек. Ішкі ағзалардың патологиясындағы жағымсыз сезімдер перифериялық болып табылады және ішкі ағзалардың тиісті рецепторлық аймақтарының патологиялық процесінің жоғарылауымен тітіркену арқылы санаға интероцепцияның бұзылуы нәтижесінде пайда болады. Олар орналасуымен, мазмұнның стереотипімен, анатомиялық шекаралармен және мүшелердің топографиясымен байланыс арқылы сипатталады. Захарин-Гедтің тиісті аймақтарының проекциясы жиі байқалады, онда тактильді және ауырсыну гиперестезиясы анықталады. Көбінесе бұл сезімдердің пайда болуы патогенетикалық түрде анықталады (мысалы, гепатитохолецистит диетасының бұзылуына байланысты немесе созылмалы ағымдағы асқазан жарасының кейбір түрлерінде "аштық" ауруы).
Парестезиялар бұл неврологиялық немесе тамырлы зақымданудың белгісі. Неврологиялық патологияда олар сенестопатиядан айырмашылығы терінің бетіне проекцияланады (сезімтал нервтердің немесе артқы тамырлардың патологиясы), тиісті иннервация аймағында локализацияланған және сол аймақтағы басқа неврологиялық бұзылулармен біріктірілген (гипер - немесе гипестезия). Қан айналымының динамикалық бұзылыстарында парестезияның өзіндік пайда болу жағдайлары бар (мысалы, Рейно ауруы кезінде олар жаяу жүру кезінде пайда болады және демалғаннан кейін жоғалады), аяқ-қолдарда түсінің, тері температурасының және аяқ қолдың пульсінің өзгеруі байқалады. Тамырлардың органикалық аурулары (эндартерит, тромбофлебит және т.б.) трофикалық бұзылулармен бірге жүреді.
Сенестопатиялар сенестопатоздарда, невротикалық синдромдарда, ларвириялық депрессияларда, сенестопатикалық-иипохондриялық (паранойялдық, параноидтық, парафрениялық), аффективті-сандырақтық, онейроидтық және психоорганикалық синдромдарда кездеседі.
3.2 Қабылдау патологиясы
Қабылдау патологиясын бөлудің негізі субъективті бейнені қабылданған объектімен сәйкестендіруді сақтау немесе бұзу болып табылады. Бұл бұзылулар симптомдардың екі тобымен ұсынылған: психосенсорлық бұзылулар - қабылданған объектіні тануды сақтай отырып, бұрмаланған қабылдау; иллюзиялар-қабылдаудың нақты объектісін анықтау бұзылған бұрмаланған қабылдау. Иллюзия кезінде субъективті образ нақты қабылдау объектісіне сәйкес келмейді және оны алмастырады.
Төменде (кесте 4) қабылдау патологиясының түрлері көрсетілген.
Достарыңызбен бөлісу: |