Оқулық Алматы, 012 Əож 528(075. 8) Кбж 26. 12я73 т 53
Меркатордың тең бұрышты қалыпты цилиндрлі про-
жүктеу/скачать 11,51 Mb. Pdf көрінісі
|
tokpanov-kartografia
| Меркатордың тең бұрышты қалыпты цилиндрлі про-
екциясы. Меркатордың жанасатын цилиндрегі тең бұрышты қалыпты цилиндрлі проекциясында кез-келген нүктенің m мен n көрсеткіштері тең болатын тең бұрыштылық жағдайының сақталуына негізделген. Бұл жағдайды сақтау үшін экватордан алыстаған сайын параллельдің аралықтарын жасанды түрде жыл жытады. Градус торларын глобустан жанасатын қалыпты цилиндрге жобалау барысында əрбір параллельді ендігінің се- канусына пропорционал созып отырады. Осыған орай экватор- дан қашықтаған сайын параллельдерінің бойындағы бұрмалану көрсеткіші n артады [2.30-сурет]. Картаның əрбір нүктесінде меридианның бойындағы ұзын - дық тың бұрмалану көрсеткіші оған тең болу үшін басқа бөлі гін- дегі меридиандардың да аралығын ендіктің секанусына тепе тең со зу қажет. Алынған картографиялық тор төмендегі қасиеттерге ие бола- ды. Бұрыштар мен шағын кескіндердің пішіндерінің бұрмалануы болмайды. Нөлдік бұрмалану сызығы экваторда орналасқан. Одан алыстаған сайын бұрмалану арта бастайды. 45°, 60°, 75° ендіктерде ұзындықтың бұрмалануы m=n 1,4, 2,0 жəне 3,85 тең. Жоғарыда аталған ендіктердегі ауданның бұрмалану көрсеткіші 2,4 жəне 1,5 тең. Бұл проекцияны 1569 жылы Меркатор деген тегімен белгілі фламандық теңізші Герадр Кремер құрған. Меркатордың проек- циясында экватордан алыстаған сайын аудан мен ұзындық қатты бұрмаланған. Ұзақ уақыт өткеніне қарамастан қазіргі кезге дейін жанасатын цилиндрегі тең бұрышты қалыпты ци линдрлі проекция əртүрлі аумақты қамтитын дүние жүзінің теңіз карталарын, соны- 94 мен қатар, жекелеген шығанақтар мен бұ ғаз дар айдындарының карталарын құруға қолданылады. Оған Мер ка тордың проекция- сымен құрылған картаграфиялық торлар дың бағалы қасиеттерінің бірі кезкелген бағыттың қысқа жолы лок со доромияның түзу сызықпен кескіндеуі əсер етеді [2.31-сурет]. 2.30-сурет. Меркатордың қалыпты цилиндрдегі тең бұрышты цилиндрлі проекциясының градус торлары Жер бетіндегі кез-келген нүктенің арасында тұрақты румб түзетін түзу сызықты лаксодромия дейміз. Меркатордың проек- циясымен құрылған карталарды пайдаланып, теңіз кемелерінің штурмандары бағытын локсодромия арқылы жеңіл табады. Ол үшін шығатын жəне баратын порттардың аралығын қосатын түзу сызық жүргізу жеткілікті. 2.31-сурет. Ортодромия мен локсодромия кескінделген Меркатордың қалыпты цилиндрдегі тең бұрышты цилиндрлі проекциясы 95 Жер шарының бетіндегі қысқа жол ортодромия бойынша анықтауға негізделетіні белгілі (3.1 тақырыпты қара). Бірақ орто- дромиямен қозғалу кеменің курсын (бағытын) тұрақты түрде өзгертіп отыруды қажет етеді. Сондықтан ортодромиямен есеп- телген жол жеке телімдерге бөлініп, олардың əрқайсысында кеме локсодромия бойынша қозғалады. жүктеу/скачать 11,51 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|