Техникалық нивелирлеу журналы

111
леу аспаптың екі деңгейінде, яғни нивелирдің екі биіктігінде 
жүргізіледі. Əрине, мұндай нивелирлеу уақытты көп алатыны 
сөзсіз.
§ 8.9 Геометриялық нивелирлеу журналын өңдеу
Нивелирлік жүрісті теңдеу
. Нивелирлік жүрістің бастапқы 
берілімдері болып, өзінен жоғарғы дəлдікті (класы жоғары) мар-
калар жəне реперлердің биіктіктері саналады. Нивелирлеу журна-
лын өңдеуді шартты түрде екіге бөлуге болады: алдын ала теңдеу 
сатысы (стадия); соңғы теңдеу сатысы.
Алдын ала өңдеуге, компараторда рейкаларды тексеру нəти-
желерін жəне əр беттік тексеру жатады. Əр беттік тексеру келесі 
ретпен жүргзіледі.
Трасса бойында қойылған барлық рейкалардан алынған орта-
ша есептердің қосындыларын есептейді 
(
Σ
З 
– соңғы рейкадан 
алынған орташа есептердің қосындысы; 
Σ
П
– алдыңғы рейкадан 
алынған орташа есептердің қосындысы).
Соңғы жəне алдыңғы рейкалардан алынған есептердің айыр-
масын есептейді, ол осы беттегі өсімшелердің қосындысына тең 
болады,
Σ
h
1
= 
Σ
З - 
Σ
П.
Оң жəне теріс мəнді өсімшелердің қосындысын есептейді 
де, осы өсімшелердің алгебралық қосындысын табады 
Σ
h
2
. 
Сон-
да 
Σ
h
1
жəне 
Σ
h
2
шамаларының бір-бірімен дəл келуін тексеріп, 
нəтижесінің дұрыстығына көз жеткізеді.
7-кестеге сəйкес, тексеруді төмендегі формуламен атқарады:

Σ
З
к
 -
Σ
З
ч
 =
Σ
П
к
 -
Σ
П
ч
;
(94)

Σ
З
ч
-
Σ
П
ч
 =
Σ
З
к
 -
Σ
П
к
 =
Σ
h
ор,

(95)
мұндағы 
Σ
З
ч
 = 
2804,
Σ
З
к
 = 
21 551 – соңғы рейканың қара жəне 
қызыл жақтарынан алынған есептердің қосындысы;
Σ
П
ч
=
6307, 
Σ
П
к
=
25 055 – алдыңғы рейканың қара жəне қызыл 
жақтарынан алынған есептердің қосындысы.
(94) жəне (95) формулаларға мəндерін қойып, алатынымыз:
21 551-2804
=
18 747;
25 055-6307
=
18 748;

112
2804-6307
=
-3503
=
Σ
h
ор;
21 551-25 055
=
-3504
=
Σ
h
ор.
Іс жүзінде нивелирлік жүріс түйіскен немесе түйіспеген 
жүрістер болуы мүмкін.
Түйіспеген нивелирлік жүріс
тірек торлары қосындарының 
(реперлерінің) арасында жүргізіледі. Түйіспеген нивелирлік 
жүріс тегі тексеріс – соңғы жəне бастапқы реперлердің биіктік те-
рінің айырмасы, барлық жүрістегі өсімшелер қосындысына тең 
болуы керек.
Түйіскен нивелирлік жүріс 
биіктігі белгілі бір реперге сүйе-
неді, яғни өсімшелелер қосындысы нөлге тең болуы керек. 
Түйіскен нивелирлік жүрістің бір түрі – тура жəне кері бағытта 
жүргізілетін 
аспалы нивелирлік жүріс
. Мұнда тура жүрістегі 
өсімшелерінің қосындысы 
Σ
h
пр
, кері жүрістегі өсімшелер қосын-
дысына 
Σ
h
обр
тең, ал таңбалары қарама-қарсы болулары керек. 
Бірақ тура жəне кері жүрістегі өсімшелер қосындылары əсер 
етуші қателіктерге байланысты тең болмай шығады. Бұл қателікті 
биіктік қиылыспаушылық қате f
h
деп атайды.
Түйіспеген нивелирлік жүріс үшін:
f
h 
= 
Σ
h - (Н
кон 
- Н
нач
).
(96)
Түйіскен жүріс үшін:
f
h 
=
Σ
h ,
(97)
мұндағы, 
Σ
h –
жүрістегі өсімшелер қосындысы;
Н
кон 
жəне 
Н
нач
– 
жүріс түйісетін бастапқы жəне соңғы реперлердің биіктіктері.
Жүріс қиылыспаушылығының мөлшері аспаптың дəлдігіне, 
нивелирлеу əдісіне жəне жергілікті жағдайға (ауа райы, қызуы, 
жыл мезгілі, атқарушыға, т.т.) байланысты болады. Мəні жəне 
шектік қиылыспаушылық шамасы техникалық нұсқауда жəне 
ұсыныстары беріледі.
Техникалық нивелирлеу үшін:
f
h 
= 
 
±30
L
мм
немесе 
f
h 
=

±50
L
мм
. (98)
IV класты нивелирлеу үшін:
f
h 
= 
± 20
L
мм
немесе 
f
h 
= 
± 5
n
мм .
(99)
мұндағы, 
L –
шақырыммен алынған жүріс ұзындығы;

113
n –
жүрістегі станция (тұрақ саны – нивелир қанша рет ауыс-
тырылды) саны. Егер қиылыспаушылық, шектік шамадан аспа-
са немесе оған тең болса, онда оны тең етіп, кері таңбамен əр 
өсімшеге бөліп жазады, яғни жүрісті теңдейді. Жүрісті теңдеу, 
репер биіктіктерінің каталогын жасау, реперлердің орналасу 
тəсімін, орнын жəне техникалық есеп беру соңғы теңдеу сатысы-
на жатады.

жүктеу/скачать 2,19 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: