Оқулық. Алматы, 518 бет
Инфекция қоздырушыларының зардаптылық әсері
жүктеу/скачать 26,67 Mb. Pdf көрінісі
|
Індеттану кітап
| 2.2.2. Инфекция қоздырушыларының зардаптылық әсері
Зардаптылық (патогенность) - ауру қоздырушы микробтың инфекция қоздыру мүмкіндігі. Бұл микробтың тұқым қуаиайтын генотипіне тән қасиет. Зардапты микробтың әрбір түрі белгілі бір ауруды қоздырады. Әрбір ауру қоздырушьісының өзіне ғана тэн зардаптылық ауқьімы бар. Жануарлардың бір ғана түрін зақымдайтын қоздырушыны унипотентті (бір ғана мүмкін- дікті), an жануарлардың көптеген түрлерін зақымдайтын микробты полипо- тентті (көп мүмкіндікті) деп атайды. Мысалы, шошқа обасының вирусы уңипотеңтті де (мүндай ауруларды уңикварлы деп те атайды), аусылдың вирусы - полипотентті болып табылады. Зардаптылық дәрежесі, яғни өлшемі, уыттылық (вируленттілік) деп ата- лады. Зардаптылық - микробтың белгілі бір түрінің ортақ қасиеті болса, уыттылық - оның жекелеген штаммдарының дара қасиеті. Бұл енді зардап- тылықтың фенотиптік көрінісі. Уыттылык шарттьт өлшем төменгі өлтіретін дозамен (D L M -d o s is letalis minima) жэне төменгі жұқтыратын дозамен (DIM - dosis infektiosis minima) өлшенеді. Олар белгілі бір эдіспен жібергенде массасы мен жасы бойынша саралап алынған жануарлардың 95 - 100 %-ын өлтіретін не ауыртатын микробтың ең аз саны. Ал бұл көрсеткіштерді дэлірек анықтау үшін жұқтырылған жануарлардың 50% өлтіретін (LD50), немесе ауыртатын (ID 50 ) шаманы алады. т I Уыттылық микробтардың уыттылық факторлары деп аталған қасиетте- Г^інен туындайды. Бүл факторлар екі топқа бөлінеді: инвазиялылығы жэне ^л ы л ы ғы (токсигендігі). Ісэ' Инвазиялылыгы - микробтың дене үлпаларына бойлап еніп, даруы, онда ‘фсіп-өніп, организмнің қорғаныс қабілетін тежеуі. Микробтың тиісті тор- дааларға жабысу қабілетін адгезиялылыгы, ал организмнің қорғаныс күшін щ^лсірету қабілетін агрессиялылыгы деп атайды. Қоздырушылардың мұндай қасиеттері олардың морфологиялық жэне биохимиялық ерекщеліктеріне не- гізделген. Мысалы энтеробактериялардың (колибактериоз, сальмонеллез қоз- дырушылары) адгезиялылығы олардың өте нэзік жіпшелері - фимбриялары арқылы іске асады. Организмнің үлпа торшаларын микробтар бөліп шыға- ратын уыттылық ферменттері (гиалуронидаза, ДҢҚ-аза, РНҚ-аза, коагулаза т.б.) зақымдаса, фагоцитоз бен басқа да қорғаныс реакциясын тежеуге микробтың капсуласы, қабығындағы Vi-, К-антигендері, агрессин типтес бөлінділері қызмет етеді. Микроб иесіне тэн бүркеніш мимикрия антигенде- ріне ие болу арқылы өзіне қарсы бағытталған организмнің иммунитет күш- терінің әсерінен аман қалады. Улылыгы - микробтың улы заттар түзу қасиеті. Бұл улар экзотоксиндер жэне эндотоксиндер болып бөлінеді. Экзотоксиндерді негізінен грам оң бактериялар бөліп шығарады. Химиялық табиғаты жағынан экзотоксиндер - ірі молекулалы жылуға сезімтал ақзаттар, олар микроб торшасынан сыртқы ортаға бөлініп шығады. Бактерия экзотоксиндері табиғатта кездесетін ең күшті у. Сіреспенің азотқа шаққандағы 2 мг кристалды токсині 75 млн тышқанды өлтіре алады. 1 мг ботулизм т жүктеу/скачать 26,67 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|