ТӨЛДІҢ АУРУЛАРЫ 13.1. Төлдің сальмонеллезі Сальмонеллез, немесе қылау,
(Salmonellosis, паратиф) - жіті өткенде
қызбамен жэне іш өтумен, ал созылмалы өткенде өкпенің қабынуымен ерек-
шеленетін төл ауруы.
Тарихи деректер. 1885 ж Сальмон мең.Смит обадаң өлгең шошқаның
өлексесінен микроб бөліп алып, оны
Bact. suipestifer деп атады. 1934 ж ха-
лықаралық микробиологтар қоғамы бұл топтағы микробтарды сальмонелла-
лар-деіі, ал олар қоздыратың ауруды сальмонеллез деп атауды ұсынды. Ауру-
дың ескі атауы - паратиф, қазақша байырғы.атауы - қылау.
Қоздырушысы, Сальмонелла туыстастыгын құрайтын бактериялар
Enterobacteriaceae тұқымдастығына жатады. Соматикалық 0-, жіпшесіндегі
Н-жэне қауашақтық К-антигердері арқылы Кауфман-Уайт жүйесі бойынша 2
200-ден астам серологиялық варианттарға бөлінеді. Олар әртүрлі түліктің
төліңде сальмоңеллез қоздырады, сонымең қатар буаз малдың іш тастауына
себепші болады. Әртүрлі құстар да бұл микробтар тудыратын ауруларға
шалдығады. Сальмонеллалар адамның тағамнан болатын токсикоинфекцияла-
рының да себепкері. Сальмонеллалардың морфологиялык құрылысы жағынан
бір-бірінен айырмашылығы жоқ деуге болады. Олардың, барлығы да қысқаша
таяқша (1-4 х 5 мкм), үштары жүмыр, грамтеріс, спора түзбейді, кейбір
варианттарынан басқаларында жіпшелері бар, қозғала алады. Кэдімгі қоректік
орталарда жақсы өседі. Бір-бірімен ажырату үшін төсеніш шыныда моноре-
цепторлык 0- жэне Н- қан сарысуларымен агглютинация реакциясын қояды.
Сальмоңеллалардьщ әрқайсысы белгілі бір жануарларга бейімделген:
сиырға -
S.dubbin, шошқаға -
S.cholerasuis жэне 5.
typhi suis, тауыққа
