Оқулық o p s 3 философия негіздері
юмның түсінігінше, себептері белгісіз және түсінуге болмайтын
жүктеу/скачать 13,05 Mb. Pdf көрінісі
|
| юмның түсінігінше, себептері белгісіз және түсінуге болмайтын
“әсерлердің үздіксіз қимылы”. Ал фактілердің себептері мен салдарын кайталанып койылған тэжірибе жэне өз алдына дербестенген “ойлауға әдеттену” арқылы танып-білуге болады. Бұл жерде “ойлауға әдеттену” - өзіне себептілік инстинктінің көмегінің аркасында, себептілік заңы ретінде өмір сүретін кұбылыс. Демек, Юм объективті себептілікті жоқка шыгара отырып, сезім “әсерлерінен” туындаған идеяларды субъективті себептілік ретінде мойындайды. Себептілік заңы тек қана жүргізіліп жаткан тэжірибе шеңберінде үстемдік ете алады, ал оны тәжірибелік деректерден трансценденттік идеяларға (қүдай, “мэңгі өлмеу” т.б.) таратуға болмайды. Таным процесінің ең басты мақсаты - тэжірибе арқылы айқындалған табиги күбылыстардың себептерін жиынтыктап, олардан туындайтын көптеге салдарды сан жағынан аз жалпы себептерге бағындыру. Адамдардың іс-әрекетінің негізінде себептілік жатыр. Бұл себептіліктер біздің табиғи калыптасуларымыз, сүраныстарымыз және қүмарльнъшыздың негізінде қалыптасады. Ал ақыл-ой себептіліктің негізі бола алмайды демек ол ешкандай іс-әрекет туғызбайды. Ол тек қана ақикат пен жалғандық, табиғилық пен жасандылык туралы ой сараптап, олардың орталарын ажырата білуге үйретеді. Юм осы уакытка дейін айтып келгендей “агностик”, “скептик” емес, биологиялык- 67 антропологиялык тұрғыдан философиялық рационалистік бағытка карсы шыккан реалист. Егер ағьшшын философтары білімді тек сезімдік түйсіну аркылы алуға болады деп есептесе, француз ғалымы жэне философы Рэне Декарт (1596-1650 жж.) ақыл-ойды таным процесінде бірінші орынға жүктеу/скачать 13,05 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|