көрсету - бүйыру - кадағалау - бағалау

ПІ бөлім. Төрбие теориясы
309
лықтардан түрады. Бүл күрделілік дәстүрлі түрақталған «тәрбие әдісі», «эсер 
ету, ықпал ету әдісі» деген үғымдардың араласып жатуымен байланысты. 
Мысалы, көптеген педагогтар тәрбие әдісі жайлы айтқанда оны екіншісі, 
ықпал ету әдісі ретінде үғынады, күтілетін тәрбие нәтижесін баланың нақты 
бір сәттік реакциясымен байланыстырады. Мысалы, былай делінеді: «баланың 
дүрыс жүріп-түру дағдысын үйымдастырған кезде жаттығу жасау әдісін 
қолдандым» немесе «балаларға нормаға сай өзін-өзі дүрыс үстай білудің 
мағынасын түсіндіру әдісін пайдаландым». Жогарыда айтылғандардың 
дүрыстығын мойындай отырып, біз олардың тәрбие әдісіне емес, тәрбиелік 
эсер ету әдісіне жататындығын атап өтеміз.
Егер бізге тәрбиелеу факторлары белгілі болса (олар бізге белгілі), осыған 
орай бүл факгорларды тәрбиелеу үрдісіне енгізу қажет және адамның жеке 
басын тәрбиелеу тәсілі ретінде факторлык әсерін анықтау қажет. Әрине, бүл 
факторлық әсерлер педагогикалық қадағалауды қажет етеді. Өйткені педагог 
жеке басты қалыптастыру факторларының эсер ету мүмкіндігін байқай алады. 
Оларға балалардың әлеуметтік-бағалы реакциясын негізге ала отырып, 
педагогикалык көзқарас түрғысынан нақты бағыт береді. Бірақ қалыптастыру 
факторларын біле отырып, педагог тәрбиелеу тәсілдерін меңгереді. Мәселен, 
бақташы жақсы өнім алу үшін қажеттіліктерді біле отырып, бүл қажеттіктерді 
қамтамасыз етеді. Және оның осы объективті іс-әрекеттері жеміс ағаштарын 
өсіру әдістері ретінде танылады.
Сонымен қатар, тәрбие әдісіне педагог үйымдастырған мазмүндық ықпал 
түрғысынан қарар болсақ, онда балаларға педагогикалык ықпал ету жүйесін 
қүрастыру қажет. Ол жеке адамды қалыгітастыру мен оның жеке адам ретінде 
дамуына ықгіал ететін негізгі факторлардын бірі.
Жеке басты қалыптастырудағы әлеуметтік орта факторы тәрбиелеуші 
ортаның үйымдастыру әдісіндегі, нақтырақ айтқанда, балалар мен ортаның 
үйымдастырылған қарым-қатынасындағы тәрбиелеу тәжірибесіне айналады.
Адамның жеке белсенділік факторы, яғни адам дамуына нақты эсер егетін 
фактор 
педагогикалык трансформациядан 
өтеді 
және тәрбиелеу 
ісін 
үйымдастыру әдісі деген атқа ие болады.
Ересектердің балаларға эсер ету факторы тәрбиелеу қүралына айналады.
Тәрбиенің аталған үш факторының мектеп тәжірибесіндегі көрінісіне 
тоқталайық. Тәрбиелеу үрдісі жүретін үй салынды делік. Оның архитектурасы, 
дизайны, ішкі қүрылысы, орналасымы жоспарланады. Әдеттегідей, қүрылыс 
мәселесін шешуге мектеп директорының ықпалы болады. Мектеп ауласының, 
бақшасының қүрылысы жоспарланады. Жоспар тәрбиелік сипатқа сай 
жасалады. Тазалық, тәртіп, әдемілік - тәрбиелеу мекемесінің негізгі сипаттары 
болып табылады. Алайда мүндай сипаттағы тәрбие орнын әрі қарай өз дәре- 
жесінде үстау, яғни тәртіп, тазалық, әдемілікті сақгау балалардың міндет- 
терінің біріне айналады.
Бүл үйде көп үзамай белгілі бір дәстүр қалыптасады, психологиялык 
жағдай туындайды, оқиғалар болады. Балалардың әрқайсысы көз алдарында 
болыгі жатқан оқиғаларға қандай да бір дәрежеде қатысты болады. Ол 
оқиғаларға не тікелей қатысады, не сырт калады. ГІедагоггар мектеп өміріндс 
әрбір баланың өзіндік орны болу керек, әрбір бала мектеп өмірінің субъектісі 
ретінде танылу керек деп есептейді.

310

жүктеу/скачать 13,11 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: