Тұрақты тепе-теңдік
– қозғалыс сапасы ретінде денені статика мен динамикада
тепе-тең қалыпта ұстап тұруға мүмкіндік беретін қабілет.
Статикалық және динамикалық тепе-теңдік тірек болғанда
да, болмағанда да көрініс табуы мүмкін.
Тепе-теңдіктің анықтаушы рөлі кинестетикалық және вести
-
булярлы анализаторларға тиесілі. Көре алмай қалу тепе-теңдік
-
ті сақтауға кері әсер етеді.
Тепе-теңдікті негізінен екі жолмен дамытуға болады. Олар
-
дың бірі тепе-теңдікті сақтау қиынға соғатын жаттығуларды
жасауға негізделеді.
107
КӘСІБИ ТҰРҒЫ
-
ДА МАҢЫЗДЫ
ДЕНЕ (ҚИМЫЛ)
ҚАБІЛЕТ
-
ТЕРІ. ОЛАРДЫ
ЖЕТІЛДІРУДІҢ
ҚҰРАЛДАРЫ
МЕН ӘДІСТЕРІ.
Оларға жылжумен (әртүрлі бағытта) тепе-теңдіктің әртүрлі
түрлеріне қатысты жаттығулар, статикалық жаттығулар және
кішірейтілген тіректердегі қалыптар және т.б. жатады.
Вестибулярлы және кинестетикалық анализаторларды жетіл
-
дірудің өзге жолы – тоңқалаң асу, аударылып түсу, басты айнал
-
дыру, аяқ-қолды айналдыру, денені (әртүрлі жазықтықта) ай
-
налдыру секілді жаттығулар.
Осылайша, қозғалыс (физикалық) сапаларын жетілдіруге
бағытталған физикалық шынығу жалпы және ерекше жұмыс қа
-
білеттілігінің тиімділігі және ұзақтығы деңгейін жоғарылатады;
денсаулықта жақсартады; «заманауи» аурулар факторларының
пайда болуын төмендетеді; денеде май массаларының пайда бо
-
луын төмендетеді; оң эмоционалды фон туындатады; психо-фи
-
зиологиялық сапаларды (жад, ойлау, қабылдау, ерік), күйзеліске
төзімділік механизмдерін, әлеуметтік, моторлы, адамгершіліктік
машықтарды жетілдіреді. Сондай-ақ организмге шипалы әсер
етуге, жаттығу жұмыстарының айтарлықтай тиімділігіне келесі
шарттарды орындау арқылы ғана қол жеткізуге болады:
■
организмге физикалық жүктеменің әсер етуінің тиімді
дозасы (белгілі бір шектерде болуы тиіс: жоғарғысы
организмнің индивидуалды мүмкіндіктерінен асып кет-
пеуі тиіс, төменгісі жүйелік жаттығулардан оң жиынтық
әсердің жеткілікті ықпал етуімен анықталады);
■
спорттық жаттығу жұмыстарының негізгі қағидаттары
-
на, ережелері мен әдістеріне сүйену;
■
негізгі гигиеналық талаптарды орындау (жаттығушылар
-
дың өздеріне және жаттығу орындарына қатысты);
■
мақсат қою, бағдарлама-минимум мен бағдарлама-макси
-
мумды құру;
■
қозғалысқа назар аудару; оң жүйке-эмоционалды жағдай
-
да жүктемені орындау;
■
СӨС (салауатты өмір салтын), тамақтану режимін, дема
-
лу режимін ұстану, зиянды әдеттердің болмауы.
Кәсіби тұрғыда маңызды қозғалыс сапаларын жетілдіру
-
ге бағытталған жеке жаттығу жұмыстарының жобалап жаса
-
лынған жоспарын қозғалыс белсенділігінің (жеңіл атлетика,
жүзу, шаңғы тебу) классикалық түрлерімен пайдалану 5-9-
кестеде көрсетілген.
|