М. З. Изотов философия ғылымдарының докторы, доцент



Pdf көрінісі
бет26/471
Дата08.02.2022
өлшемі3,01 Mb.
#117721
1   ...   22   23   24   25   26   27   28   29   ...   471
Байланысты:
Қазақтардың рухани әлемі әл-Фарабиден Абайға дейін

Қазақтардың рухани әлемі: 
әл-Фарабиден Абайға дейін
лып отыр. Бұл, нәтижесінде Қазіргі Қазақстандағы демократиялық 
үдерістерді жүзеге асырудың сәтті барысын анықтайды [2]. 
Қазақы діл мен дәстүрлі саяси мәдениеттің іргелі категорияла-
рын талдай келе, қазіргі қазақстандық қоғамдағы билік қатынастары 
жүйесіндегі саяси дәстүрдің рөлін ашып көрсетуге тырысып көрейік. 
Ымыраға келу ділі – қазақы діліндегі негізгі категориялардың 
бірі және ғылыми тұрғыдан қызықты саяси дәстүр болып табыла-
ды. Ол қазақ ұлтының бірнеше ғасырлық тарихи даму барысын-
да қалыптасты. Әсіресе, белгілі бір организмнің өмір сүруі бары-
сында бірін-бірі жою механизмін жүзеге асыруға жол бермейтін 
ашық діни жүйе ретінде тәңіршілдік сенімінің ықпалы зор болды. 
Тәңіршілдік үйлесімділікті насихаттап, бір-біріне қарама-қайшы 
екі жақтың өзара ықпалдасуына, өзара әрекеттесуіне шақырды 
(әдетте, адам мен табиғаттың өзара қарым- қатынасындағы 
үйлесімділікті орнату). Көшпенділер бұл ұстанымды әлеуметтік 
қатынастар жүйесіне ауыстырды. 
Кейіннен ислам оны саяси рәсімдер жүйесі ретінде, иерархия-
лық бағыну формасы мен саяси қысым тетігі ретінде бекіте түсті.
Исламның дәл осы даму және қоғамдық өмірдің барлық саласына 
ауқымды ену барысында – ымырашылдық қазақтардың саяси мә-
дениетінің құрамдас бөлігіне айналды. Бұған қазақтардың тағдыр 
жазмышына, дәстүрдің беріктігі және табиғат заңдылығына деген 
сенімі ықпал етті. 
Келесі кішігірім мәселені де атап өткен жөн: көптеген қазақ 
ертегілері мен аңыздарында өзіңнің жеңілісіңді мойындап, 
ымыраға келу немесе орын алған шиеленісті күшке жүгінбей, оны 
талқылап, пікір алмасу арқылы шешу – шынайы адамгершіліктің 
белгісі ретінде көрсетіледі. Сондықтанда болар, қазақтар үшін 
мейірімділік көбіне өзін-өзі құрбан етуге дайындығымен, өз 
эмоцияларыңды көрсетпей жасырып, адамның күнделікті өзін-өзі 
ұстау тәртібінің қабылданған өмір қағидаларына сәйкес болуымен, 
ұстамдылығымен, әр нәрсенің шегін білуі және жауапкершілігімен 
байланыстырылады. 
Сонымен қатар, ұлттық тарихтың ұлы өкілдері жайлы аңыз-
әңгімелерде басты кейіпкердің руластары мен жерлестерінің мүд-
десі үшін өзінің немесе жақындарының ұстанымынан бас тарта 
алғанына немесе алмағанына қарап, мемлекеттің басқарушылары-
ның қандай болғандығына баға беріліп отырды. Осылардың бар-
лығының жиынтығын қарастырсақ, қазақтардың көнбістігі мен 
ымыраға келу қасиеттері өзара істің негізінде келісімге келуден де 
әлдеқайда жоғары тұрғанын дәлелдейді. Ымыраға келу қағидасы




Достарыңызбен бөлісу:
1   ...   22   23   24   25   26   27   28   29   ...   471




©engime.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет