91
Көшпелі малшылар үй кәсібімен, негізінен алғанда мал шаруашылығы
шикізаттарын өңдеумен айналысты. Қазақтар жүн мен теріні ұқсату ісін өте
жақсы білді. Қой жүнінен текемет пен киіз үйдің киіздері басылды. Сапасы
неғұрлым жақсы жүннен кілем тоқылды. Түйе жүнінен орыс шұғасы сияқты
тығыз мата тоқылды. Жылқының қылынан жіп пен арқан есілді. Иленген
теріден аяқ киім, киім, ыдыс тігілді, ат әбзелдерін т.б. әзірленді. Қойдың
құйрық майы мен әртүрлі иіс беретін шөптердің күлінен сабын қайнатты. Үй
кәсібінің жоғары дамыған туралы деректер баршылық, мәселен, өз
зерттеулерінде академик В.В.Бартольд көптеген мәліметтер келтіреді. Соның
бірі ретінде Лейден университетінің кітапханасында сақталған еңбегінің
үзіндісін келтіруге болады: «Олар кафтанды (камзол) қойдың терісінен
дайындап оны әртүрлі бояумен бояйды, сол кезде атлас тәрізді кейіп алады.
Осы бұйымын Бұхараға әкеліп атластан жасаған кафтанның бағасымен
сатады, өйткені ол өте әдемі және биязы келеді. Оларда сол қойдың терісінен
жасаған керемет көзқызарлық шекпендері бар, ол суды өткізбейді және сыз-
ылғалдан қорықпайды. Себебі сол жақта өсетін шөптердің қасиетіне
байланысты теріні илеуде шебер қолданады». Теріні дайындау технологиясы
жайлы мәліметтерді сондай-ақ П.Паллас пен А.Левшиннің еңбектерінен де
табуға болады: «Қазақтар терілерді былайша өңдейді: әуелі теріден жүнін
қырқып, су бүркейді де, шиыршықтап, орап, жүннің түбі жидігенше жылы
жерге тастайды, содан соң өтпейтін пышақпен қырнайды, ал қырналған
теріні кептіріп қояды, содан кейін тұщы сүтке, ал тері қалың болса,
ащытылған сүтке салып қойып, төрт тәулік сайын қырнап отырады.
Ақырында көлеңке жерде кептіреді, әбден жұмсарғанша қолмен уқалайды
және аяқпен басады, содан соң ыстап тағы уқалайды, ақырында қызғылт
сары бояумен бояйды. Оны қазақтар қоянсүйек деп аталатын шөптің суына
ашытып, қайнатылған тұнбасынан дайындайды. Бояуды теріге екі жағынан
бірнеше рет жағып, әрбір жолы кептіріп отырады. Мұндай теріні жиі жууға
болады, олар өзінің қызыл сары түсін сақтайды», - деген еді.
Қазақтың қолөнерінде жете дамыған түрлерінің бірі
Достарыңызбен бөлісу: