§ 10. ЕТІСТІК КАТЕГОРИЯЛАРЫНЫҢ ЕРЕКШЕЛІКТЕРІ
Етістік, жоғарыда көрсетілгендей, семантикалық мәні айқын
салалы
^
-------г —
1
7
әр алуан сөз табы. Басқа сөз таптарындағыдаи морфологиялық
құрамына қарай түбір (мейлі негізгі, мейлі туынды я күрделі
түбір түрлерінде) және әр түрлі грамматикалық түр-тұлғаларға
бөліну етістікке де тән екені белгілі. Бірақ етістік түбір тұлғада
сөздің лексикалық мағынасын және лексикалық мағынаның
жалпыланып,
абстракциялану
нәтижесінде
қалыптасып,
туатын жалпы грамматикалық мағынаны білдіргенмен, сол
күйінде сөйлеу процесінде басқа сөздермен тікелей синтаксистік
қары м-қаты насқа түсе алмайды, сондықтан да етістік сөйлемде
түбір күйінде қолданылмайды (М. — ҚҚТ, 8, 65). Айталық, сын
есім, сан есім, есімдік, үстеулер көбіне сөйлемде түрленбей-
ақ ешбір грамматикалық тұлғалар үстемей-ақ түбір күйінде
қолданылып отырады. Тіпті зат есім де түбір тұлғада екінші бір
зат
(мысалы
тыңдады, бала туралы
ын үй салынды, т. б. тәрізді), тіркесіп, әр түрлі синтаксистік
қатынаста жүмсала алады. Әрине, зат есімнің атау тұлғада
сөйлемнің, бастауыш қызметінде және 3-жақта баяндауыш
қалып
тұлғада
колдануының сыры бүтіндей өзгеше (қара: И. - ЕИП, 33-43;
О. Б. - ТАС, В. Г.
, Жамбылды
Достарыңызбен бөлісу: |
