Қостанай мемлекеттік педагогикалық институты

98 
сөздермен бере алады. Қойылым ойналып болған соң тоқталады. Көрермендер 
мен жетекші жағдайды талқылайды. Көрермендер орын ауысып, басқа 
жағдайды ойластырады. 
Жыныстық рольге идентификация, болашақ серіктесті табу 
Тренингтің бұл кезеңінің мақсаты- жеткіншектерге өзінің жыныстық 
ерекшелігін түсініп, ер адам мен әйел адамға тән сәйкес бейнесін қалыптастыра 
білуге, өз жыныс ерекшелігін қабылдай білуге көмектесу. Мұнда көбінесе ұл 
бала мен қыз бала арасындағы қарым- қатынасты басынан өткеру; болашақ 
серігінің бейнесі, серіктесімен махаббат пен өзара қатынас сияқты 
тақырыптарға назар аударылады. 
«Ұл деген кім және қыз деген кім»? жаттығуы 
Егер топта екі жыныс өкілі де болса, екі топқа бөлінуге болады. Қыздар 
«қыз деген кім»? тақырыбында коллаж жасайды, ал ұл балалар «ұл деген кім»? 
тақырыбында коллаж жасайды. Коллаж жасау- қиялдың дамуына ықпал етуші 
қызықты әрекет. Жұмыс орындалғаннан соң, әр топ өз туындылары жайлы 
әңгімелеп береді. Әңгімелеуде қатысушылардың жас ерекшелігіне сай ұл 
балалар мен қыз балалардың, ер адамдар мен әйел адамдардың денелік 
айырмашылықтары туралы кітаптар қолданса болады. 
«Біздің сұрақтарымыз» жаттығуы 
Жетекші ортаға қорабша қояды да, қатысушыларға өздері дауыстап 
сұрауға батпай жүрген, ұялып жүрген сұрақтарын қағаз бетіне жазып, 
қорабшаға салуға болатындығын ұсынады. Есімін жазудың қажеттігі жоқ екнін 
ескертіп қою қажет. Жеткіншектер өзін қауіпсіздікте сезінуі қажет. Егер 
сұрақтар көп болса, келесі сабақтарда да қ олданса болады. Егер сұрақтар аз 
болса, қорабшаны бір жерге қойып, қатысушылардың сұрақтарды басқа 
кездесулерде де қоя беруіне мүмкіндігін жасау қажет. 
Ер адамдар мен әйел адамдар жайлы біздің түсінігіміз көп дәрежеде 
мәдени стереотиптерге байланысты. Әйел адам жұмсақ, нәзік жан болатыны, 
қатал әрі ашуланшақ болмауы қажет деген стереотиптер қабылданған. Ал ер 
адамдар болса, бұл күш және қатаңдық, ол жылап қалып немесе нәзік болмауы 
керек. Осы стереотиптерге сүйене отырып, ер адамдар әйел адамдарды әлсіз 
және тәуелді ретінде, ал әйел адамдар ер адамдарда қаталдықты көреді. Бірақ 
табиғи ерекшеліктеріне, тәрбиесіне, нақты жағдайға сәйкес әйел адамдар да, ер 
адамдарға нәзік және қатал, күшті және әлсіз бола алады. Ер адамда нәзіктік 
дамымаса, әйел адамдағы осы қасиетке әсер ете алады ма? Әйел адам ер 
адамның қаталдығы мен шыдамдылығы жайлы түсінігі болмаса, қалай 
бағалайды? 
Жеткіншектермен олардың идеалды ер адам мен әйел адам туралы 
түсінігіне әңгіме жүргізуге болады. 

99 
«Сұраңыз – жауап береміз» жаттығуы 
«Бұл жаттығу сіздерге қарама- қарсы жыныс өкілінен қыз бала мен ұл 
бала арасындағы қатынас жайлы пікірлері мен көзқарасын сұрауға болады. Ұл 
балалар бұл сұрақты қыздар қалай талқылайтынын және керісінше естиді. 
Әр қатысушы парақ бетіне бір сұрақтан жазады. Сұрақ тақырыптары- 
ұл балалар мен қыз балалардың қатынасы және кездесу.Мысалы, кездесуде не 
істеуді ұнатасың? Біреуге ұнайтыныңды қалай анықтай аласың?Ұл балалардың 
(қыз балалардың) киім киісінің қандай стилі ұнайды?» 
Ер балалар мен қыз балалар топтары екі жаққа тарайды да біріге отырып 
сұрақтар тізімін жасайды. Әр сұрақ жеке параққа жазылып, парақтар екі 
қорабшаға немесе кәрзеңкеге салынады.
Сұрақтарды талқылауды қыздар бастайды. Біріншіден, қыз балаларда 
сөйлеу әрекеті жақсы дамыған, сұрақтарды талқылау бірден қызықты 
пікірталасқа айналады. Екіншіден, жеткіншек қыз балалар ұл балаларға 
қарағанда «ересектеу» болып саналады. Демек қыз балалар, ұл балаларға үлгі 
бола алады. 
Қыз балалар жерге шеңбер қүрып отырады, ал ұл балалар олардың 
артына орындықта отырып, пікірталасты бақылап отырады. Қыздар кезекпен 
сұрақтарды бір- біреуден шығарып, оны дауыстап оқып, талқылайды және оған 
жауап береді. Сұрақты оқытып, қатысушы оны талқылауды жүзеге асырады. 
Егер ұл балалардың біреуі бір нәрсені нақтылағысы келсе, қолын көтеріп, сөз 
берілгенше күтеді. Сұрақтардың барлығы талқыланғаннан кейін, ұл балалар 
ортаға отырып қыз балалардың сұрақтарын талқылайды, ал қыздар болса 
жетекшілер рұқсат бергенше сөйлей алмайды. 
«Біреудегі екеу» жаттығуы 
Бұл жаттығу жеткіншектерге «ер адамның» және «әйел адамның» 
мәдени ерекшеліктерін түсіну және өзіндік әлем ерекшеліктерін анықтауға 
мүмкіндік береді. Жеткіншектер интуициялық түрде өз жынысының 
құндылықтары, идеалдары мен қызығушылықтарыәлеміне енеді. Ересек 
кезеңде санадан өткенді өзгерту қиынға соғады: түсініктер, стереотиптерге 
айналып, басқа адамдармен қарым- қатынас орнатуға мүмкіндік бермейді. 
Бұл үшін ер адам және әйел адам әлемімен дәстүрлі түрде 
байланыстыратын әртүрлі заттарды даярлап қою қажет. Қыздар үшін бұл 
киімдері бар қуыршақтар, ыдыс- аяқтар, ойыншық төсектер, боянатын заттар, 
зергерлік бұйымдар, шарфтар, сөмкелер мен гүлдер т.б.Ұл балалар үшін – 
ойыншық машиналар, мотоциклдер, қарулар т.б.Сонымен қатар қағаздар, 
борлар, қарындаштар, матаның үлкен қиықтары қажет болады, олармен 
бөлмеде жоқ заттарды толықтыруға болады. Қыз балаларға «әйел әлемін», ал 
ұл балаларға -«ер әлемін» жасау ұсынылады. Бөлме шартты түрде екіге бөлініп, 
қатысушылар басқа әлемнің қалай құрылып жатқанын көре алады. Ұл балалар 

100 
да «әйел» затымен қолдана алады, және керісінше.Бұл жеткіштерге өз 
қиялдарын стереотиптерге сүйенбестен көрсете білуіне мүмкіндік береді. Қыз 
балалар мысалға: пиваның бос ыдысын, бөтелкелерді, қаруларды жиі 
қолданады. Ал ұл балалар болса: қалпақтар киіп, еріндерін бояп, қыз балалар 
сияқты сөйлейді. 
Жаттығу жүргізу барыснда топтың біріктірілуі өте маңызды. Кейде 
жеткіншектер бір ғана «ер (әйел) әлемін» ғана емес, бірнеше ішкі топқа бөлініп, 
бірнеше әлем жасайды.
«Құрастырылған кеңістікте кім өзін қалай сезінеді ? Өз әлемі туралы не 
айтқысы келеді ? Сіздің әлеміңіздегі өмір қалай өтеді ?»
Әңгімелесуден кейін бір нәрсе қызықты болып көрінсе, жетекші мен 
қатысушылар сұрақ қою акрқылы нақтылай алады. Содан соң қыз балалар 
«ерлер әлемі» жайлы жаңадан білген нәрселері туралы өз ойларын айтады, және 
керісінше. Әр топқа ватман қағаз және борлар беріп, қарсы жыныс өкілдерінің 
әлемін құрып, түсіндіріп беруіне ұсыныс жасалына алынады. 
Содан соң бір –біріне қонаққа келуге, немесе екі әлемді де біріктіріп 
көруге болады, егер қатысушылар мұны қаласа. 

жүктеу/скачать 1,35 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: