Қазақ тілі лексика, фонетика, морфология мен синтаксис



Pdf көрінісі
бет227/406
Дата13.06.2022
өлшемі3,22 Mb.
#146458
түріОқулық
1   ...   223   224   225   226   227   228   229   230   ...   406
Байланысты:
Қазақ тілі окулық Абуханов-лексика

§ 85.
Келер шақ 
 
Іс, қимыл, амалдың сөйлеп тұрған уақыттан кейін істелетінін көр-
сететін етістіктің түрі к е л е р ш а қ деп аталады.
Келер шақ мағынасына қарай үш түрлі болады:1) болжалды келер шақ,
2) мақсатты келер шақ, 3) ауыспалы келер шақ. 
1.Болжалды келер шақ. Іс, қимыл, амалдың алдағы уақытта не 
істелетіндігі, не істелмейтіндігі дәл көрсетілмей, болжай көрсетілетін 
етістіктің түрі б о л ж а л д ы к е л е р ш а қ делінеді. 


215 
Болжалды келер шақ етістіктің түбіріне 
–ар, -ер, -р 
жұрнақтары жалға-
нып, бұлардан кейін жіктік жалғаудың қосымшасы жалғану арқылы жаса-
лады. Мысалы: айт+ар+мын, кел+ер+мін, сана+р+мын;айт+ар+сың, 
кел+ер+сің, сана+р+сың. 
Болжалды келер шақ болымды және болымсыз түрде айтылады. Бұның 
болымсыз түрі болымсыздық мағына беретін
–ма, -ме, -ба, -бе, -па, -пе 
жұрнақтарынан соң 
–с
жұрнағы жалғану арқылы жасалады. 
Болжалды келер шақтың жіктелу үлгісі 
 
жақ 
жекеше 
Көпше 

II 
III 
айт
армын, 
айт
паспын 
айт
арсың,
айт
пассың
айт
тарсыз,
айт
пассыз 
 
айт
тар,
айт
пас
айт
армыз, айтпаспыз 
айт
тарсыңдар, айтпассыңдар 
айт
тарсыздар,
айт
пассыздар 
айт
тар, 
айт
пас 
 
2. Мақсатты келер шақ. Іс, қимыл, амалды алдағы уақытта істеуді, 
орындауды істі істеуші жақтың мақсат етіп отырғандығын білдіретін 
етістіктің т ү р і м а қ с а т т ы к е л е р ш а қ деп аталады. 
Мақсатты келер шақ етістіктің түбіріне 


Достарыңызбен бөлісу:
1   ...   223   224   225   226   227   228   229   230   ...   406




©engime.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет