Оқулық Қазақстан республикасы білім және ғылым министрлігі алматы, 2014 Ә. Ізтаев, К. Б. Байболов
жүктеу/скачать 16,75 Mb. Pdf көрінісі
|
(K)Ізтаев Ә. Жарма және жарма концентраттары технологиясы
- Бұл бет үшін навигация:
- Балаусалығы.
| 1.2 Жарма өндірістері шикізаттарының
технологиялық құндылығы Жарма зауыттарының шикізаттары негізгі жарма дақылдары – күріш, тары, қарақұмық және басқа дақылдар – сұлы, арпа, бидай, жүгері, ас бұршағы, қонақ жүгері, тағы басқалар. Қайта өңдеп жарма өндіруге арналған дақылдарға қойылған талаптар мемлекеттік стандарттарда келтірілген. Бұл стандарттар талаптарға сәйкес, өндірістерде сақталуы бойынша оқтыноқтын өзгеріп тұрады. Жарма дақылдары сапалары өнімнің сапасына елеулі әсерін тигізеді, осыған байланысты стандартты оқтыноқтын қайта қарастыру жарма өнімдерінің нормалы сапасын жақсартуды көздейді. Жарма дақылдарының технологиялық қасиеті деген ұғым даяр өнімнің шығымы мен сапа көрсеткіштеріне әсер ететін дақылдың сапа көрсеткіштерінің біріккен көрсеткіштері. Астықты қабылдауда зертханада бірінші ретте ылғалын, тазалығын, зиянды жәндіктермен ластануы, қауызын және органолептикалық көрсеткіштерін – иісі, дәмі, түсі анықталады. Жарма шығымына, оның сапасына және қайта өңдеу жағдайына дәннің ірілігі, оның типтік құрамы, біркелкілігі, ядроның консистенциясы әсерін тигізеді. Қайта өңдеуге арналған астыққа технологтардың қойған негізгі талаптарын жеке қарастыралық. Балаусалығы. Дақыл балауса болып, жарамсыз иіс (көгерген, шірі меген, қызып көгермеген), ашымаған немесе ащы дәм болмауы керек және қабығы мен ядросы өзіне тән табиғи түс болуы қажет. Ластануы. Жарма алуға арналған дақылдарда қоспа түрінде басқа астық дақылдар дәні, негізгі дақылдың сапалы емес, зиянды жәндіктер зақымдаған, қандай да бір ауруға шалдыққан және зақымдалған (шіріген, көгерген, қатты қуырылған, көмірленіп күйген) дән түрі жиі кездеседі. Астық массасында органикалық, минералды және металлмагнитті қос палар кездеседі. 14 Шөпшалам құрамына минералды, органикалық, барлық ластауыш және мәдени өсімдіктердің тұқымы, дәні, кептіру үдерісінде зақым далғандар, өзіненөзі қызғанда бұзылған дән және көгерген, белгіленген елек саңылауынан өткендері (дақыл түріне байланысты), соның ішінде майда дән, мысалы: тары үшін 1,4х20 немесе 1,2х20 мм електерден өткені; сұлы үшін – 1,8х20мм, арпа үшін – 2,2х20 мм және т.б. Өнген, шағылған, желінген, жетілмеген, қауыздалған, сондайақ шөп шаламға жатпайтын мәдени өсімдіктер астық қоспаларын құрайды. Өңделетін астық құрамында қиын бөлінетін және зиянды қоспалардың көп болуы сапасы жоғары даяр өнімдерді өндіруді қиындатады, жарманың шығымын азайтады және астықты қайта өңдеуге жарамсыз етеді. Астықтың ластану мөлшері аз болып, 1%дан аспауы қажет. Қауыз – күріш, тары, сұлы, арпа немесе қарақұмықтың ұрықтық қабығының (шөпшаламсыз, қауыздалмаған және бұзылмаған дән)астық массасына пайыздық қатынасы. Неғұрлым қауызы аз болса соғұрлым астық сапалы келеді. Қауыз мөлшері дақыл түріне байланысты өзгеріп тұрады, ол бір дақылдың сұрыпына,еккен аймаққа және өндірілген жылына байланыс ты. Әдетте астық қауызы келесі мөлшерде ауытқиды, % (1кесте). 1-кесте Астық қауызы, % Дақыл Орташа Күріш 17 – 24 19 Тары 16 – 25 18 Қарақұмық 18 – 26 22 Сұлы 20 –40 26 Арпа 8 –15 11 Қауыз – қоспамен бірге барлық партияда ядро мөлшерін анықтайтын негізгі көрсеткіш. Жарма кондициясына арналған мемлекеттік стандарт - та тары, қарақұмық және сұлы дақылдарының ядро мөлшерінің мини - малды мөлшері келтірілген. Астықтың ластануы ең аз болып 2кестеде келтірілген көрсеткіштерден артық болмауы қажет. 15 2-к есте Ж ар ма за уытына қайт а өңде уг е жіб ерілетін астықтың с апа көрс еткіштері Дақыл Ылға лы Шөп ша лам мөлшері Майда, әлжу аз дәндер А стық қо спасы Ядро мөлшері За уытқа түс етін күріш дәні (МЕМСТ 6293 68) 15,5% көп еме с 2% көп еме с, оның ішінде жабайы т ары 1,5% көп еме с, минера л ды 0,2% көп еме с және бүлінг ен дән 0,5% көп еме с – 2% көп еме с, сарғайған эндо спер м 5, ж елімше күріш дәні 2 көп еме с – Қарақұмық (МЕМСТ 19093 73) Кептіргіш бо лс а 16,5%, ал бо лм ас а 14,5% көп еме с 3% көп еме с, оның ішінде бүлінг ені 0,5%, минера лды 0,2% және зияндылары 0,2% көп еме с – 3% көп еме с 71% к ем еме с Ж ар ма т ары (МЕМСТ 22983 78) Кептіргіш бо лс а 15,5%, а л бо лм ас а 13,5% көп еме с, кепк ен астық 13% көп еме с 3% көп еме с, оның ішінде бүлінг ені 0,5%, минера лды 0,2% және зияндылары 0,2% көп еме с – 6% көп еме с, оның ішінде өнг ен дері 1% көп еме с 74% к ем еме с Сұлы (МЕМСТ 6584 73) Кептіргіш бо лс а 15,5%, а л бо лм ас а 13,5% көп еме с 2,5% көп еме с, оның ішінде бүлінг ені 0,4%, минера лды 0,3% және зияндылары 0,2% көп еме с Саңыла уы 1,8х20 мм елек тен өтк ені 5% көп еме с 3% көп еме с Шөп ша лам, астық қо спа лары және майда сұлысы бар сұлыны 1,8х20 мм елек телег енде қа лғаны, осы м асс аға қа тынасы 62% дан к ем 16 Арпа (МЕМСТ 6378 68) 14,5% көп еме с 2% дан көп еме с, оның ішінде бүлінг ен дән 0,5% көп еме с, мине - ра лды за тт ар 0,2% , зияндылар 2% арам шөп 0,3% көп еме с Са ла уы 2,2х20 мм елек тен өтк ені 5% дан көп еме с 2% дан көп еме с – Ж ар ма өндір уг е арна лған жүг ері дәні (МЕМСТ 13634 68) 15% дан көп еме с 2% дан көп еме с, оның ішінде а ур уға ша лдыққаны 1%, бүлінг ені 0,5% және минера лды за тт ар 0,3% дан көп еме с – 2% дан көп еме с – Ж ар ма өндір уг е арна лған ас бұршағы (МЕМСТ 18159 72) 15% дан көп еме с 1% дан көп еме с, оның ішінде бүлінг ені 0,5% және минера лды за тт ар 0,3% дан көп еме с Са ла уы d = 5 мм елек тен өтк ені 5% дан көп еме с 3% дан көп еме с, оның ішінде кептір уде және өзіндік қыз уда бүлінг ен дері 0,5% дан көп еме с – II тип және шынылы қа тты бидай (Дур ум) (МЕМСТ ВК С7066) 14,5% көп еме с 2% дан көп еме с, оның ішінде арамшөп 0,5% және басқа зиянды қо спа лар 0,3% дан көп еме с Са ла уы 1,7х20 мм елек тен өтк ені 5% дан көп еме с 5% дан көп еме с – Еск ер тпе: А стық зиянк естерімен бүлінг ені рұқс ат етілмейді, кенемен қамтылғаны бірінші дәреж еден жоғарысы рұқс ат етілмейді. |