Эмбриология
жүктеу/скачать 74,12 Mb. Pdf көрінісі
|
Афанасьев Гистология
| 16.1 8 -с урет.
Ө ң е ш т ің а с қ а з а н ға ұ л а с а т ы н ж е р і (м и к р о ф о т о г р а ф и я ): 1 — ө ң е ш т ің көп қ а б а т ты ж а з ы қ м ү й із д е н б е й т ін э п и т е л и й і; 2 — а с қ а з а н н ы ң б ір қ а б а т т ы б а ғ а н а - л ы қ э п и т е л и і; 3 — а с қ а з а н ш ү ң қ ы р ш а л а р ы ; 4 — л и м ф а л ы қ т ү й ін ш е 16.3. Ac қорыту жүйесінің ортаңғы және артқы бөліктері 573 Өңеш пен асказаннын шекарасынан алынған гистологиялык кесіндіде өңештің көп кабалы жазык эпителиі мен асказанның бір кабалы бағаналык эпителиінің түйіскен аймағы көрінеді (16.18-сурет). Өнештің шырышты кабыкшасынык меншікті табакшасында — кар- диальдык бездср, ал асказаннын шырышты кабыкшасының меншікті табакшасында — асказан бездерімен катар өнештін шырышты бездері орна- ласуы мүмкін. Өнештін бұлшык е л і кабыкшасының айналмалы кабаты бұл жерде калындай түсіп жұм калыптастырады. 1 6 .3 . АС ҚОРЫТУ ЖҮЙЕСІНІҢ ОРТАҢҒЫ ЖӘНЕ АРТҚЫ БӨЛІКТЕРІ Ас корыту жолынын ортанғы бөлігінде бездердің өндіретін ферменлерінін ыкпалымен астын негізінен химиялык өнделуі, корытылған ас өнімінің сінірілуі, нәжістің түзелуі жүреді. 16.3.1. Асқазан Асказан организмде көптеген манызды кызмелерді аткарады. Олардын ішінде бастысы секреторлық кызмет болып табылады. Ол бездердің асказан сөлін өндіруі аркылы аткарылады. Оның күрамына ферменлер, пепсин, ре нин, липаза, сондай-ак тұз кышкылы мен шырыш кіреді. Пепсин асказан сөлінін негізгі ферменті, онын көмегімен асказанда нәруыздардың корытылуы басталады. Пепсин белсенді емес пепсиноген түрінде бөлінеді, ол асказанның ішінде тұз кышкылынын болуы жағдайында белсенді түріне — пепсинге айналады. Адамда пепсиногеннен кұрылыстары бір-біріне ұксас бірнеше пепсиндер пайда болады, сонымен катар, пепсин тәрізді гастриксин ферменті түзеледі. Бүл ферменлер кышкыл ортада барынша белсенді (пепсин үшін оңтайлы pH 1,5-2,5, гастриксин үшін pH 3,0). Бүдан баска емшектегі балалардың асқазан сөлінде ренин ферменті табылды, ол өзінің касиелері жағынан пепсинге жакын болады. Аспен түскен нәруыздардын көпшілігін пепсин кіші көлемді полипептидтерге (альбумозаларға және пептондарға) дейін гидролиздеп ыдыратады, олар бұдан кейін ішекке түсіп, акырғы өнімдерге — еркін амин кышкылдарға дейін — ферментативтік ыдыратылуға ұшырайды. Бірак, кейбір нәруыздар (кератиндер, гистондар, протамин- дер, мукопротеидтер) пепсинмен ьшыратылмайды. Емшектегі балаларда ренин сүлін ерітілетін казеиногенін ерітілмейтін казеинге (сүлі сүзбелеу, іріту) айналдырады. Ересектерде бұл кызмелі пепсин орындайды. Асказан сөлінде липазаның мөлшері азғантай болады, ересектерде белсенділігі томен, балаларда сүлің майын ыдыратады. Асказаннын шырышты кабыкшасының бетін жауып тұратын шырыш және оның күрамындағы бикарбонат (НСО' иондары) оны хлорлысутекті кышкылынын әсерінен және тамактың катты түйірлерімен закымданудан сактайды. 574 16-Тарау. Ас қорыту жүйесі Астың химиялык өнделуін аткарумен катар, асказан организм үшін маңызды тағы баскадай кызметтерді де аткарады. Асказаннын механикалык кызметі асты асказан сөлімен араластырудан және өнделген асты он екі елі ішекке жылжытуынан тұрады. Қызметті аткаруға асказаннын бұлшык еті катысады. Асказаннын кабырғасында тамакпен бірге түсетін Вр дәруменінің сінірілуіне септесетін антианемиялык фактор түзіледі. Бұл фактор жок болған жағдайда, адамда катерлі каназдылык дамиды. Асказан кабырғасы аркылы су, спирт, тұз, кант және сол тәрізді т.б. заттардың сіңірілуі жүреді. Сонымен катар асказан экскреторлык кызметті де аткарады. Асказан кабырғасынан нәруыз алмасудың біркатар акырғы өнімдері бөлінеді (аммиак, несепнәр және баскалар), бұл кызмет әсіресе бүйрек аурулары кезінде айкын көрініс табады. Асказаннын эндокриндік кызметі біркатар биологиялык белсенді заттардың — гастриннің, гистаминнің, сератониннің, мотилиннін, энтероглюкагонның түзілуімен белгіленеді. Бұл заттар асказаннын безді жасушалары мен ас корыту жолының баска да бөлімдерінің моторикасына және секреторлык белсенділігіне ынталандырушы немесе тежеуші ыкпал жасайды. Дамуы. Асказан кұрсакішілік дамудың 4-ші аптасында пайда болады, ал 2-ші айдың ішінде оның барлык негізгі бөлімдері калыптасады. Асказаннын біркабатты бағаналык эпителиі ішек түтігінің энтодермасынан пайда болады. Асказан шұнкырлары үрыктын дамуынын 6— 10-шы аптасында түзіледі, ал бездер асказан шұнкырларының түбінде бүршіктер түрінде каланады да, жай- ыла өсіп, сәл кейініректе шырышты кабыкшаның меншікті табакшасынан орын алады. Ең әуелі оларда — париетальдык жасушалар, одан соң — басты және шырышты жасушалар пайда болады. Дәл осы мезгілде (6—7-ші апта) ме- зенхимадан алдымен — бүлшык етті кабыкшаның айналмалы кабаты, содан кейін — шырышты кабыкшанын бұлшык ет табакшасы дамиды. 13—14 аптада бүлшықетті кабыкшанын сырткы бойлай және, одан сәл кейінірек, ішкі киғаш кабаты түзіледі. Мезотелий спланхнотомнын висцералды жапыракшасынан дамиды. жүктеу/скачать 74,12 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|