Эмбриология
жүктеу/скачать 74,12 Mb. Pdf көрінісі
|
Афанасьев Гистология
| Құрылысы.
Асказанда кардиальдык, фундальдык (түбі) бөлімдерін, аска заннын денесін және пилорикалык бөлімін ажыратады. Асказаннын кабыр- ғасы шырышты кабыкшадан, шырыш асты негізден, бұлшык етті және сірлі кабыкшалардан түрады. Асказаннын ішкі беткейінін рельефіне үш түрлі кұрылымдардын: бойлай бағытталған асказан катпарларының, асказан алаңдарынын және асказан шұнкыршаларының болуы тән. Асқазан қатпарлары (plicae gastricae ) шырышты кабыкшадан жэне шы рыш асты негізден кұралады. Асқазан алаңдары (areae gastricae) шырышты кабыкшанын бір-бірінен жүлгелер аркылы шектелген аймактары болып келеді. Олардың пішіні көпбұрышты болып, кесе-көлденен ені — 1 мм-ден 16 мм-ге дейін жетеді. Асказан бездерінің топ күрап орналасуы және олардын бір-бірінен дәнекер тіннің кабаттарымен бөлінуі, асказан аландарының калыптасуына себеп болады деп есептеледі. Дәнекер тіннін кабаттарынын ішінде жоғарылау орналасқан көктамырлар кызғылггау жолактар түрінде көрініп тұрады да, алаңдардын шекарасын белгілейді. Асқазан иіуңқыршалары (foveolae gastricae) 16.3. Ac қорыту жуйесінің ортаңғы және артқы бөліктері 575 мүшенін шырышты кабыкшасының меншікті табакшасындағы көлемі 0,2 мм-дей болатын эпителийдің терендемелері. Олар асказаннын барлык беткейінде кездеседі. Шұнкыршалардын саны асказанда үш миллионға дейін жетеді. Асказанның шұнкыршалары өте кіші көлемді болып келеді, бірак олардың шамалары асказаннын әр бөлігінде әр түрлі. Доказанный кардиальдык бөлігі мен денесіндегі олардың терендігі шырышты кабыкша калындығынын 1/4-ін ғана күрайды. Асказанның пилорикалык бөлігіндегі шұнкыршалар тереңірек. Олар шырышты кабыкшаның барлык калындығының жартысына жуығын алыгі жатады. Асказан шұнкыршаларының түбіне бездердің өзектері ашылады. Шырышты кабыкша кардиальдык бөлімде айрыкша жүка болады. Асқазанның шырышты қабықшасы эпителийден, меншікті табакшадан (/. propria mucosae) және бүлшык ет табакшасынан (/. muscularis mucosae) тұрады. Асказан мен шұнкыршалардың шырышты кабыкшасының бетін жау- ып түрған эпителий — бір кабатты бағаналык безді (16.19-суретті караңыз). Асказанның барлык устіңгі эпителиоциттері (epitheliocyti seu mucocyti superficiales gastrici) үнемі мукоидты (шырыш тәрізді) өнім бөліп тұрады. Әрбір безді жасуша айкын екі бөліктерге — базальды және апикальды — бөлінеді ( 16.20-сурет). Базальды мембранаға жанаса орналаскан базальды бөлікте сопакша пішінді ядро, ал оның үстінде Гольджи кешені аныкталады. Жасушанын апикальды бөлігі мукоидты секреттің түйіршіктері немесе там- шыларымен толтырылған. Адамдар мен жануарлардағы асказанның үстіңгі эпителиоциттерінің өнімінің ерекшелігі көмірсулык компонентінін кұрамымен аныкталады, ал нәруызды бөлік болса, гистохимиялык касиеттерінін ортактығымен сипатта- лады. Асказанның шырышты кабыкшасынын асказан сөлінін закымдаушы әсеріне карсы корғаныш реакциясында көмірсулык компонент елеулі айкындаушы кызмет аткарады. Асказанның үстіңгі эпителиоциттерінің маңызы, каткыл ас түйіршіктерінің механикалык әсерінен ғана емес, со- нымен бірге асказан сөлінің химиялык ыкпалынан да корғайтын, шырыш түзеумен аныкталады. Асказандағы шырыштын мөлшері оған тітіркендіруші заттар (алкоголь, кышкыл, кыша т.б.) түскен жағдайда күрт көбейеді. Шырышты кабыкшаның меншікті табақшасының кұрамында асқазанның бездері орналаскан, олардын араларында борпылдакталшыкты дәнекер тіннің жұка кабаттары болады. Онын ішінде азды-көпті мөлшерде лимфоидты элементтердің жиынтыктары болады, олар, кейде диффуздык инфильтраттар түрінде, кейде, көбінесе асказаннын он екі елі ішекке ұласкан жерінде орна- ласатын, солитарлык (жекелеген) лимфа түйіншелері түрінде ажыратылатын, лимфа элементтерінің шоғырлары болады. Шырышты кабыкшанын булшық ет табақшасы жазык бұлшык ет тінінен кұралған үш кабаттан түрады: ішкі және сырткы айналмалы және ортаңғы — бойлай бағытталған (16.19-суретті караңыз). Бұлшык ет табакшасынан жеке леген бүлшык ет жасушалары шығып, шырышты кабыкшасынын меншікті табакшасының дәнекер тініне енеді. Шырышты кабыкшанын бұлшык еттік элементтерінің жиырылуы оның козғалғыштығын камтамасыз етеді, сонымен |