16-Тарау. Ас қорыту жүйесі а  б 1 6 .1 9-сурет.  Асқазан түбі қабырғасының құрылысы: а,  б

16.3. Ac қорыту жүйесінің ортаңғы және артқы бөліктері
5 7 7
бірге асказан бездерінен олардын 
өнімдерінің шығарылуына септігіи 
тигізеді.
Асқазан бездерінің (gll. gastricae)
күрыл ы с ы он ы ң әр түрл і бөл імдерінде 
әркилы болып келеді. Асқазан без- 
дерінін үш түрін ажыратады: аска- 
заннын 
меншікті, 
пилорикалык 
және кардиальдык бездері. Саны жа- 
ғынан асказанның меншікті бездері 
басым болады. Олар асказанның 
денесі мен түбінде (фундальдык) ор- 
наласады. Кардиальдык және пило­
рикалык бездер асказанның сол ат- 
тас бөліктерінде орналаскан.
Асказанның 
меншікті бездері (gll.
gastricae ргоргіае)
бәрінен де көп бо­
лып келеді. Адамда олардын саны 
шамамен 35 млн болады. Әрбір без- 
дің ауданы 100 мм2-те жуык. Фун­
дальдык бездердің жалпы секре- 
торлык беткейі айтарлыктай көлемге 
жетіп, 3—4 м2 шамасында болады.
Бүл бездер кұрылысы жағынан 
карапайым тармакталмаған, кейде 
нашар тармакталған түтікшелі бездер болып келеді (16.19-суретті қараныз, 
б, в).
Бір бездің ұзындығы шамамен — 0,65 мм, диаметрі 30—50 мкм аралығында 
болады. Бездер топ-топ болып асказан шұнкыршаларына ашылады. Эр бездің 
қылтасын (isthmus), мойынын (cervix)
және, 
денесі (corpus)
мен 
түбінен (fundus)
кұралатын, 
басты бөлімін (pars principalis)
ажыратады. Денесі және гүбі бездің 
секреторлык бөлімін түзейді, ал мойыны мен кылтасы оның шығарушы 
өзегін кұрайды. Бездердегі саңылау өте жіңішке және жалпы гистологиялык 
әдістермен боялған асказаннын препараттарында аса көріне коймайды.
Асказанның меншікті бездерінде безді жасушалардын негізгі 5 түрі ажы- 
ратылады: басты экзокриноциттер, париетальды экзокриноциттер, шырышты 
мойындык жасушалар (мукопиттер), эндокриндік (аргирофилді) жасушалар, 
аздифференцияланған (камбиалдык) эпителиоциттер. 
Басты экзокриноцит-
тер (exocrinocyti principals)
көбінесе бездің денесі мен түбі аймағында орна- 
ласады (16.21-сурет). Бұл жасушалардын ядроларының пішіндері дөнгелек 
болады, жасушаның орталык аймактарында орналасады. Жасушалардын ба- 
зальды және апикалды бөліктерін ажыратады.
Жасушаның базальдык бөлігі базофилді болып боялады. Бүл жерде 
жасушаның жаксы жетілген синтетикалык аппараты орналасады. Апикаль- 
ды плазмолеммада кыска микробүрлері аныкталады. Жасушаның апикалдык 
бөлігінің плазмолеммасының астында, диаметрі — 0,9—1 мкм болатын,
в
16.19-сурет. 
Жалғасы (белгілерін жо- 
ғарыдан қараңыз)

5 7 8
16-Тарау. Ас қорыту жүйесі
1
16.20-сурет. 
Асқазанны ң үстіңгі эпителиоциттерінің ультрамикроскопиялық 
құрылысы (С. Ито бойынша): 1 — микробүрлер; 2 — шырышты өнімнің түйіршік- 
тері; 3 — митохондриялар; 4 — Гольджи кешені; 5 — түйіршікті эндоплазмалы қтор; 
6 — базальды қ м ем брана
нәруыздан кұралған секреторлык түйіршіктер коныстанған. Басты жасушалар 
профермент (зимоген) 
пепсиногенді
бөліп шығарады, ол тұз кышкылының бо- 
луы жағдайында белсенді формасы — 
пепсинге
айналады. Сүттің нәруыздарын 
ыдырататын химозин де басты жасушаларда түзіледі деген болжам бар. Басты 
жасушалардың секрециясының әр түрлі фазаларын зерттеу барысында, секрет

16.3. Ac қорыту жүйесінің ортаңғы жэне артқы бөліктері

жүктеу/скачать 74,12 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: