БӨЛІМ 3. МҮМКІНДІГІ ШЕКТЕЛГЕН ТҰЛҒАЛАРДЫҢ

35
Есту қабілетінің үлкен қызметі болып табылатын 
естудің жәрдемімен бала өзінің сөйлеу тілін бақылап қана 
қоймай, оны айналасындағылардың сөйлеу тілімен 
салыстыруға мүмкіншілігі болады. Жалпы қоршаған орта 
дыбыстарға толы болып келеді, әрі олар әртүрлілігімен 
ажыратылады. 
Біздер 
музыкалық, 
шулы, 
табиғи 
дыбыстарды естиміз. Сонда адамның дамуында естудің 
үлкен орны бар екендігі белгілі. Ал баланың жалпы 
дамуына оның толық жетілген есту қабілеті шешуші қызмет 
атқарады.
Баладағы есту қабілетінің бұзылыстары іштен туа және 
жүре пайда болады. Іштен туа біткен саңыраулық өмірде 
сирек 25 % шамасында ғана кездеседі. Мұның пайда болу 
себептері: ана құрсағындағы даму кезеңінде есту 
мүшелерінің дұрыс дамымауынан, тұқым қуалау себебінің 
ықпалынан және анасының жүктілік кезінде тұмау, қызылша 
немесе басқада жұқпалы аурулармен ауруы, дамудың 
алғашқы айларында зиянды зақымданудың әсерінен 
болады. Кейіннен пайда болған саңыраулық әртүрлі 
аурулардың зиянды әсерінен, есту жүйкесінің немесе құлақ 
ішінің асқынып ауруы нәтижесінен пайда болады.
Саңыраулық пайда болу уақытына байланысты ерте 
саңыраулану және кеш саңыраулану болып бөлінеді.Ерте 
саңыраулану бұл бала тілі шыққанға дейінгі кезеңінде пайда 
болуы, ал кеш саңыраулану баланың сөйлеу тілі 
қалыптасқаннан басталған саңыраулану болып табылады. 
Есту ақаулықтарының жіктелуі есту қабілетінің бұзылу 
ерекшеліктерімен анықталынады. Саңырау дегеніміз – есту 
қабілеті қатты бұзылғандықтан адамның сөйлеу тілін анық 
түсініп болмайтын ақаулық. Өмірде көп жағдайда есту 
қабілетінің аз да болса саңылауы сақталатын болады.Осы 
болмашы ғана сақталған саңылаудың жәрдемімен бала өте 
қатты айғайлап анық айтқанды, зыңылдаған, шаңқылдаған 
дыбыстарды, сөздің үзіліп шыққан дыбыстарын, ал кейде 
құлақтың түбіне тақап қатты айтқан қысқа таныс сөздерді 
естіп түсіне алады. Саңырау балалар арнайы өқытудан 
өтпейінше сөйлеу тілін өздіктерінен меңгермейді. Олар 
дыбысты, сөзді анық, дәл қабылдай алмайды, дыбыстық 
бейнені естімейді. Нашар еститін балалардың сөйлеу 

36
тілдері өрескел бұзылып келеді. Балада есту кемшілігінің 
болуы сөздегі дыбыстауды реттей алмайды. Осыдан оның 
аузша сөйлеуі қалыс қалады. Барлық осы жағдайлар 
баланың қоршаған дүниені тануын, сөйлеуді игеруін 
қиындатады. Сондықтан оның ой қызметінің дамуында 
бұзылыс көрінеді. Қалыпты ести алатын балалармен 
салыстырғанда мұндай балаларда ауытқушылық айқын 
көрінеді. Мүлде естімейтін тас саңыраулар өмірде өте сирек 
кездеседі. Түзету оқу жұмысы 2 жастан 6 жасқа дейінгі 
балалармен арнайы балабақшаларда жүргізіледі. Мектеп 
жасына жеткеннен бастап мұндай балалар оқуын нашар 
еститін арнайы мектептерде жалғастырады. Оқыту 
жұмыстарының барлық түрлерінде балалардың сақталған 
есту қабілеті міндетті түрде пайдаланылады, өйткені бұл 
естуді арнайы аппараттың жәрдемімен күшейтуге болады.
Дәрігер отоларинголог есту қабілетінің бұзылуынан 
тексере отырып, алдын алу сақтандыру шараларын да 
жүргізетін болады (құлақты таза ұстау, кенеттен шыққан 
қатты айқай, топ шуылынан құлақты сақтау, дәрігерге 
жылына екі рет тексеріліп отыру). 

жүктеу/скачать 0,98 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: