куралдары, екшшщен, баска субъекплерге багытталган, ягни ез ерекет-
тершщ оларга типзген ыкпалын жене олардын буган жауап реакциясын
есепке алуын карастырады. Егерде ерекет езге адамдар тарапынан жауап
реакция алуга есептелмесе, айталык, машиналар немесе табигат тарапы
нан болатын жауапты Вебер елеуметпк деп санауга болмайды дейдк
Соньййен б1рге елжтеу ерекет! де елеуметпк ерекет катарына жатпайды.
Элеуметпк ерекетт» М. Вебер типтерге беледг
1
) утымды-максатты ерекет.
Бул ерекет субъектшщ саналы турде алдына койган максатына жетуге
умтылуымен сипатталады. Осы ерекетп 1ске асыру барысында баска адам
дар мен заттар куралдар ретшде колданылады; 2) кунды-утымды ерекет —
белгш б|р абсолютпк кундылыкка (этикалык, эстетикалык, Д1ни, т.б.)
саналы турде жетуге багытталган ерекет;
3
) аффектш ерекет, ол субъек-
тшщ кен1л-куй1 мен сез
1
мшен туындайды;
4
) дестурл! ерекет, бул калып
таскан едет-дагдымен 1ске асатын ерекеттщ тур!1. Эйтсе де, М. Вебер осы
типтердщ шартты екенш мойындаган, елеуметпк ерекеттерщ зерттеген-
де кеп жагдайда аралас мотивтерщ басшылыкка алган, себеб! кез келген
адамнын ерекет1 мотивтен туындайды. Нетижесшде ерекетсубъективтж
магынага ие болады. Сейт
1
п, М. Вебер ерекеттщ мотивш, максатын угыну-
ды елеуметт1к зерттеуд!Н б
1
рден-б
1
р М1ндет1 деп туаишредг
0
йткен« когам
дык катынастар жеке адамдардын езара ерекет1Н1н нетижесшен курала
ды. Элеуметтж ерекеттер, Вебердщ айтуынша, адамнын немесе адам топ-
тарынын саналы пайымдалган езара ерекет жуйесш, осыдан келйп олар
тусшуил елеуметтану деп аталатын тус1ну пенш курайды. Меселен1н мен!
мынада: егер де адамнын ерекет1 ойластырылган жене |цггей б1рдемеге
багытталган болса, онда елеуметтанушы бул ерекеттердщ мазмунымен
катар, олардын баска адамдар ушш кандай салдарлары болуы мумкш
екендтн кере бшу! тшс. Субъекнн1н осы кызметтег1 мотив!, басшылыкка
алган рухани кундылыктары есепке алынады. Баскаша сезбен айтканда,
елеуметпк ерекет субъекпсшщ рухани дуниесшщ мазмунын пайымдап,
тус!ну кажет. Осы релде елеуметтану тус1нуш1 рет!нде карастырылады.
М. Вебер тусшуш! елеуметтану тужырымдамасын жасап дамытты,
онын мшдеттерше; б1ршшщен, адамдардын езталаптарына умтылуы кан
дай ойластырылган ерекеттер аркылы 1ске асатынын жене кандай дере-
жеде, кандай себептермен буларды олардын жузеге асыра алатынын не
месе асыра алмауын угынып, тус1НД1ру; ек
1
ншщен, елеуметтанушыга
туаш кп болган олардын талаптарынын салдарлары баска адамдардын
мшез-кулкына калай есер ететшш угындыру непзге алынлы.
1
Достарыңызбен бөлісу: