Научная библиотек
жүктеу/скачать 14,83 Mb. Pdf көрінісі
|
bsattarov t dkenov m leumettanu
| субъекплердщ,
ягни элеуметпк топтар мен Ж!КтерД1Н, улттардын, тулгалардын саяси мудделерш жузеге асыруга багытталган. Олардын бул мудделер! ек1мет б и л тж н юке асуымен, со нымен катар саяси кукык пен ерктдпгпн жузеге асуымен байланыскан. Саяси сала — шын мэжнде когамдык саяси жуйенщ емгр суру саласы. Сонын аркасында эр турл! элеуметпк субъектшер ездершщ саяси кезка растары мен максаттарын емфге енпзедг Казф жургп жаткан элеуметпк процестер адамдардын когамдык санасын мейлшше саясаттандыруда, олардын саяси белсендшпн арттыруда. Сонын нэтижеанде казфп когам ем1р)нде саяси саланын рел! мен маныздылыгы артып отыр. Когамдык емцэдщ рухани саласын гылым, бш м, тэрбие, мораль, энер, дш курайды. Булар эрбф адамнын мшез-кулкы мен кызмепндеп рухани бастауларды ныгайтады. Бул максатка кол жётюзу ушш осынын бэр! белгш бфдэрежеде жас- тарга жэне езге де когамдык жжтерге бш м мен тэрбие беру мшдеттерш, сонымен катар гьшым мен мэдениетпн даму М1ндеттерш шешетш кепте ген элеуметпк институттардын кызмепне, кузырына багындырылган. Казфп жагдайда адамдардын рухани дуниесш калайша сактап калуга жэне байытуга болады дегенге келеек, эрб!р адам езшщ муддеещмен б!рге бас ка адамдардын муддесш коргауы ушш олардын бойындагы жогары жэне ип идеалдарды ояту керек. Непзп проблема, мше, осы болып отыр. Сон- да гана когамдык емфдщ небф курдел! мшдеттерш шешуге кемектесе алатындай кабшетп, эрбф тулганын абыройын жогары устауды ныгай- туга ыкпал ететш, осы аркылы букш халыктын, когамнын жэне мемле- кетпн абыройын ныгайту га кабшет! бар адам мен букш когамды калып- тастырамыз, булардын рухани саулыгынын кершю табуына эсер етем!3. Когамдык емфдщ аса ф! салаларынын ем ф суру! мен дамуын зерт теу — когамды тутас элеуметпк организм репнде талдау мен сипатгау ушш аса манызды. Когамнын тутастыгы онын мызгымастыгында гана емес. Когам тутастыктыгы ез «цлнде бел!мдерге белшген, сондыктан когам нын ез!нд!к курылымы бар. Когамдык емфд! аталмыш салаларга белу 40 бул салалардын ем1р суру мазмуны мен ерекшел1ктерж, олардын объек тивпк аракатынасын жэне езара теуелдшпн аныктап, когамды курылым дардын тутастыгы ретшде карастыруга мумюндж береди Олардын езара ерекетжж сипаты туралы гылыми туаж к аркылы буюл когамнын дамуы на саналы ыкпал жасауга болады. Марксизмнж когамды тутас елеуметпк организм репнде карау жешн- деп 1Л1М1 онын когамдык-экономикалык формация угымынан кержю тапты. Бул угым езж дк экономикалык базис), ерекше елеуметпк куры лымы, саяси кондырмасы жене рухани емф) бар б|ртектес когамдарга ортак жене менш ерекше белплерпд керсетед». Бфлей елеуметн к-эконо- микалык формация ер турл1 елдерде езжше ерекше кержю табады, бул олардын жанама белплер!мен, дел1рек айтканда, сол елдердж тарихи даму ерекшел!ктер1мен байланысты болады. Когамдык-экономикалык формация езже тен енд1р1с тес ш , елеумет пк курылымы, саяси жуйеа жене рухани емф| бар накты тарихи когам тиш репнде кержед|. Сол немесе баска когамдык-экономикалык форма ция когамдык дамудын ер турл1 денгейжде турган жене онын белплерж ертурл! дережеде белплеййн когамдарды бцщепре алады. Б| рак бул когам- дардын ен менд! белплер! б)рдей, сонын аркасында ортак объективпк зандармен дамитын б1р гана когамдык-экономикалык формацияны калыптастырады. Когамдык-экономикалык формация ш м 1 сынга алынганымен, когам вМ1ршде жене тарихи процесп талдауда ел1 де ез кундылыгын жойган жок. Марксизмнж тутастай елеуметтхк организм ретшдеп когам женш- деп1Л1М1 ете мукият езфленген жене бул туралы мейлжше накты тусжж бередг Марксизм елеуметтануынын манызды ережесжж б1р1 — когам дамуы нын объективпк зандары туралы ереже. Буган ен алдымен когам даму- ындагы енщрю теал ж ж релж аныктайтын зан, ецщрюйк катынастар дын сипаты мен денгейнщ ендарпш куштердщ дамуына сейкес келу заны, кондырмага Караганда экономикалык базиспн аныктаушы рел! заны, когамдык болмыстын бхршшюйп жене когамдык сананын екш- Ш1Л1К заны енед1. Когамдык-экономикалык формация мен когам дамуынын объективп зандары туралы маркспк шмдер — адамзат дамуын объективпк жене занды табиги-тарихи процесс репнде карастырып, бхр когамдык-эконо микалык формация екжипамен, прогрессивпмен ауыстырылатыньж керсетуге мумкшдж бередк Осыган байланысты К. Маркс пен Ф. Энгельс когамдык-экономика лык формациялардын архаикалык, экономикалык, коммуниспк типтерж 41 атап керсетп1. (Алайда, эдебиеттерде бурынгы бес формация пайдаланы- лып келедк алгашкы кауымдык курылыс, кул иеленушшк, феодалдык, капиталиста жэне коммунисток). Булардын эркайсысы езще тэн оншрю тэс1Л1мен, эаресе онд 1 р!Спк-экономикалык катынастар жуйеамен ерекшеленед!. Сайып келгенде, осылар эрб 1 р формациянын элеуметпк курылымынын, саяси жуйесшщ жэне рухани емйршш ерекшелцсгерш аныктайды. Сонын нэтижесднде олардын эркайсысы белгш сападагы когам тип» ретшде керщедь Марксизм шмще сэйкес когамдык-эконо- микалык формациянын алмасуы непзшен оширю теалдер1нде 1рге теп- кен экономикалык алгышарттардын ыкпалымен болады, онымен байла- ныскан осы процестердщ баска да факторлары, сонымен б»рге елеуметпк- саяси, идеологиялык жэне рухани мэдениет саласына катысты алгышарт- тары да эсер етеда. Шындыгында бул революциялык процесс, онын ба рысында когамнын б!р тиш екшилмен ал маеты рыл алы. Элеуметтщ рево- люцияньщ материалдык алгышарты бар, ол шиелешеш терендеген есю экономикалык катынастардын когамнын прогрессивт! дамуындагы енд 1 рпш куштерхмен сэйкес келмеу шарты. Дамушы еншрпш куштер ущщ есю енд1р1С катынастары шенбер! тарлык жасайды, олардын дамуы баяулайды, сонын салдарынан ещщне тесшнде дагдарыстык жагдай калыптасады. внщрпш куштердщ кен канат жайып дамуы, когамдык энщрютщ кэтер1лу1 жэне осыган байланысты когамдык дамудын баска да проблемаларын шешуда камтамасыз ететш есю енд|р«спк катынастар ды жанамен езгертудщ объективт! кажеттшп туады. Адамдардын кажет- тшктер! мен мудделерш барынша толык канагаттандыратын, тарихи прогрессивт1 формацияга етудщ диалектикасы осы. Элеуметтанудын атасы атанган ойшылдар Э. Дюркгейм мен М. Ве бер элеуметтану шмдерш ездершщ тын кезкарастары аркылы одан ер1 дамытты. жүктеу/скачать 14,83 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|