Научная библиотек

ещцрютж 
гимарат, энергия 
кездерЕ 
транспорт жене т.б. жатады. 
внщ- 
рютж 
катынастар — бул адамдардын ещйрютж кызмет процес! барысын­
да калыптасатын, ен алдымен олардын еншр1с куралдарымен катынастары. 
©щйрю 
куралдарынын к|мнщ 
менштнде 
болуына байланысты, ешйрм: 
процесшде эркилы адамдар эр турл! орындарга ие болады, айталык, 
б1реулертвнд|р1стщ иелер| болса, баскалары — жалдамалы енбеккерлер. 
0
ид
1
р
1
ст{к 
катынастар сондай-ак, енбек белшш мен 
енд1рю 
куралдары- 
на меншжтж катынастардын 
непзшде 
болатын адамдардын кызметтерш 
езгертулершен де кершед1, жузеге асады. Тужырымдай айтар болсак, 
ен- 
Д1Р1СТ1К катынастар — бул 
енщршген 
когамдык ешмдерд! белу, оларды 
айырбастау жэне тутыну аркылы жузеге асатын адамдардын катынаста­
ры. Бул катынастардын мазмунын, туптеп келгенде, 
ещйрю 
куралдарына 
меншжтж катынастар аныктайды.
Маркстж елеуметтану енщрпш куштер мен ецщрю катынастарынын 
езара диалектикалык ерекетте болатынын жан-жакты дэлелдедь Адам­
дар саналы турде жэне алдына белгш б1р максат койып, енд1р1стж каты­
настарга тускенше карамастан бул катынастар енщрютж кызметтш объек­
тивтж жагдайларынын шешуш! ыкпал ету| аркылы калыптасады. Мунын 
сонгысына адамдардын жене ешйргстш объективтж кажеттшктер!, со­
нымен катар енщрпш куштердш даму денгей! мен сипаты жатады. Когам­
нын енщрпш куштершщ тжелей енщргстж катынастардын мазмунын 
аныктайтыны сезсхз. Олар алдарына енщрпш куштердш дамуына барын- 
ша ыкпал жасайтын, оларды онтайлы колдануга жене сонымен бфге 
енщрютщ экономикалык тшмдшпн артгыруга сеггппн типзетш, адам­
дардын кажеттшпн мейлшше толык канагаттандыратын еншр1спк каты­
настарды орнататын объективп талаптар ко яды.
Осы талаптарга калыптаса бастаган еншр1стж катынастар сейкес келу| 
тшс. Егер енщргстж катынастар енщрпш куштердш дамуына жене ТИ1МД1 
пайдаланылуына ыкпал етсе, онда когам тыгырыкка прелед!, экономи­
калык дагдарыстык жагдай пайда болады, енщрютщ кулдырауы баста- 
лады. Осынын бэр! когам алдына есю еншрю катынастарын жанамен, 
прогрессивтшер1мен алмастыру талабын ко ялы. Сонда гана ол енщрпш 
куштердш каз1рп дамуынын талаптарына сай келетш болады. Осы объек- 
тивт! кажеттшкп адамдар ерте ме, кеш пе тусшедо де, оны практиками 
жузеге асырады. Бул негурлым ерте басталса — когам ушш согурлым 
ТИ1МД1. Егер баскаша болса, ендцрютж катынастарды жаналау процес1 
узакка созылып кетсе, немесе оны тшмщ юке асыра алмаса, онда когам 
улкен экономикалык жене елеуметпк шыгындарга урынады, ал онын 
азаматтарынын кепш ш п ауыр халге тусед! жене кайыршылыкты басы- 
нан кеппруге межбур болады.
37

©щщйстщ еоуше 
накты ыкпал ететш, 
сейпп 
халыктын ем |р денгешнщ 
артуына жагдай тудыратын еншрхспк катынастардын формаларын енп- 
зуге 
ыкпал жасау кажет. Эрине, елеуметтану ушш адамдардын ендхрхспк 
кызметтщ
негурлым кушп 
йотивтерш 
аныктау, сонымен катар сол атал­
мыш жуйелердщ букш енбекшшер1нде кунды багдарларды калыптасты- 
ру манызды М1ндеттер болып калады.
Когам ем1р!ндеп материалдык енд
1
р!стщ рел! мен маныздылыгын кор­
сете отырып, маркспк елеуметтану тарихи професке гылыми сараптама 
жасауга, онын объективп зандарын талдауга кеп 
мумюндш 
берд!. Энпме 
материалдык ендхрюнн объективп даму зандары жене онын когамдык 
емщцщ 
баска жактарына, жалпы когамга ыкпалы жешнде болып отыр. 
Бул зандарды ашу жене талдау тарихты идеалист!к тургыда туе!нуден 
материалисток угынуга етуш мешйнше тездетп.
Маркспк елеуметтану бойынша когам ен алдымен когамдык катынас­
тар жуйеа болып табылады. Бул жуйе экономикалык, саяси, кукыктык, 
дши жене баска да катынастардан куралады. Бул жерде олардын элеу­
метпк мазмуны — когамдык катынастарды сурыптаудын 
него! 
етшш алын­
ган. Егерде онын 
субъекплершен 
бастайтьш болсак, онда элеуметак топ­
тардын арасындагы катынастарды белш айтуга болады, сонымен катар 
таптык жэне улттык катынастарды, кала мен ауыл аламдарынын арасын­
дагы, ой енбеп мен дене ецбеп арасындагы катынастарды, отбасылык 
катынастарды, тулга мен когам, тулга мен элеуметак топ, ужым арасын­
дагы катынастарды, тулга аралык катынастарды айтуга болады.
Барлык когамдык катынастар езара органикалык байланыста жэне 
б1р-б1р1мен пкелей немесе жанама карым-катынаста болатын адамдар­
дын 
езара 
тэуелдшп 
мен езара ерекейн 
керсетедх. 
Бул катынастардын 
жене олардын езара байланысынын 
объективпк нелзх 
— ен алдымен 
когамдык енбек 
бедйна 
жене адамдар 
кызмепнщ ер 
туршщ дамуы. 
вйткеж марксизм когамды 
зерттеудщ 
бастауы епп тек индивидтерд! гана 
алып 
коймайды, олардын турл1 
кызменнен 
туындайтын елеуметпк бай­
ланыстар мен катынастарды алады. Маркспн сез1мен айтканда, когам 
индивидтердщ 
б1р-б1р1мен болатын байланыстары мен катьжастарынын 
жиынтыгын керсетедИ. Когамнын курылымы езше тен когамдык каты­
настардын курылымы 
ретшде 
кезге 
тусеш.
Барлык когамдык катынастар, марксизм бойынша, материалдык жене 
идеологиялык болып белжедг Материалдык катынастар адамдардын са­
насы мен 
еркшен 
тыс калыптасып, 
керхнеда. 
Бул олардын ен алдымен 
экономикалык, ендхргспк-технологиялык катынастары, сондай-ак олардын
1

жүктеу/скачать 14,83 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: