Научная библиотек
ПОЗИТИВПК ( г ы л ы м и )
жүктеу/скачать 14,83 Mb. Pdf көрінісі
|
bsattarov t dkenov m leumettanu
| ПОЗИТИВПК ( г ы л ы м и ) .
Теологиялык сатьша адамзат акыл-ойынын, сонымен катар когамнын дамуы, Конттын гаюр! бойынша, 1300 жылга созылган. Осы сатыда эрбф кубылыстар жогары кушретп куштердщ типзетш эсерщщ нэтижес! ретшде карастырылды. Бул фетишиспк дши сананын шыкканын керсетп, кещн ол политеизммен, ягни кепкудайшылыкпен алмасып, кайсыб1р кубылыстар турл» кудайлардын ыкпалы аркылы болады деп бейнелендг Теологиялык сатынын сонына таман бйркудайлыкка (монотеизмге) ету калыптаса бастады. Сейпп, барлык кубылыстарды адам дшшщ непзшде жаткан куш деп тусшедь Мундай сана тайпа кесемдерщщ, аскер басыла- рынын. аристократтардын б и л т н куд^ретп кушпен байланыстырды Иерархиялы елеуметпк уйым когамда ещр сурш отырган терппн ны- гайтуга багытталды. Теологиялык сатынын ен жогаргы кезен» — католик- пк феодалдык когам болды. Монотеизм гармониялык елеуметпк терпп орнатуга ыкпал жасады, 61 рак ол езшщ тгамдшпне карамастан консер- вативпк институттарды калыптастырды. Алайда, адамзат акыл-ойынын жетшу» ерте ме, кеш пе, теологиялык тусшцепцдогматикалык жуйес»мен какты» ысары анык ед». Себеб1, ол элеуметпк жуйенщ буюл курылымына бойлап енш, сейпп, бул терпп про» реске кедерп жасады. Б»рак прогреет» токтату мумкш емес едд, даму зандары еск1 жуйеш куйрете бастады. Ескйи бузу тутас дэуфд» камтыды, Конттын аныктауынша, бул когам дамуы нын метафизикалык сатысы болды. Бул сатыда бурынгы когамдык тэрпп ыдырады, ол 1300—1800 жылдар аралыгындагы кезенш камтиды. Бул сатыда адам санасы жэй пайымдаудан гер1, сырткы дуниенщ нак ты процестерш б»лд»репн угымдарды кеп колданады. Алайда, гылымнын баяу дамуына байланысты бул угымдар эл1 де болса абстрактш ед». Бул сатыда еск» когамдык бастаулар кирайды (реформация, агартушылык, революциялар, согыстар, т.б.), тутастык ыдырайды. Бул куйреудщ жа- гымды жактары болганымен (жана экономикалык жене саяси идеялар- дын орнауы, т.б.), «метафизикалык рух» сешмыздйсп, эгоизмш, мораль- дык тозу шыл ыкты жене саяси терппс»зд»кт» жоя алмады. Когамда тэрпп орнатып, елеуметпк тутастыкты женге коятын жана идеология кажет болды. Оны, Конттын пш р! бойынша, позитивизм, ягни гылымнын да муы жузеге асыра алады. Позитивпк дэу1р, Конттын тужырымына суйенсек, 1800 жылдан басталады, онын меш — ойлау багдарынын тубегейл» езгеру»мен, кайта курылуымен сипатталады. Адам санасы ез пайымдауларында жэне коры- 30 тындыларында кебше-кеп гылыми бакылауга суйенедг Дуниеге теоло гиялык жене абстрактш — метафизикалык тургыдан караулы онын зан- дарын ашу мен зерттеу, кубылыстарды бакылау сеюлд1 теалдер ал мае ты рады. Бул зандарды угыну ушш олардын ерекетш ескеру жене кере бшу Кажет. Сол тустагы жана когамга елеуметпк кезкарас тургысынан карасак, онда ол эгоизмд! альтуризмнщ женук елеуметпк сезтмнщ ар- туы, елеуметпк тертш пен кел1С)мнщ орнауы, ескери когам нан онеркеаб! дамыган когамга отудщ >ске асуы аркылы сипатталады. Алайда, жана когамнын да жаксы жактарымен катар, келенкел1, тер1с тустары да бар, сондыктан гылым осы когамды келеназ кылыктардан тазалауга комек корсетуд! езше максат етп1. Конттын кезкарасы бойынша, когамнын дамуы занды жене прогрес- сивт! сипатта болады. Ол когам ез дамуы барысында биологиялык зандар- га, сондай-ак «астрономиялык* зандарга, ягни гарыштын, аспан денелер! мен планеталардын козгалыс зандарына багынады. Ол когам дамуына ауа райы мен халыктын неалдж курамынын ыкпал етет1нд1п туралы да жаз- ды. Алайда, Конттын гтшрше сай ой тужырымдасак, онда адамзаттын интеллектуалдык эволюциясы когамнын дамуына ерекше есер етед| екен. Элеуметпк меселеш шешуде адамдар санасынын непзп, б|ршш 1 рел атка- ратыны жене онын когамнын дамуына шешуип ыкпал жасайтыны тура лы О. Конт позитивт1к корытынлы жасайды. Осыган байланысты пози- тивизмн1Н непзш калаган интеллектуалдык эволюциянын жогаргы кер1Н1С1 ретшде гылымнын осы саласына айрыкша мен бередк Конт ез 1 Н 1 н когам дамуы жен1ндег! козкарастарын жуйелей кел!П, елеуметтануды улкен ер1 манызды ек1 тарауга: елеуметпк статика жене елеуметпк динамикага бедш. Элеуметтхк статика когам курылымынын жумыс 1стеу зандарын карастыралы. Элеуметок динамика когам жуйеа- нщ ем1р суру жагдайы мен онын жумыс аткару зандылыктарын зерттеу ге ТИ1СТ1 болды. Элеуметпк динамика ен алдымен непзп когамдык ин- ституттардын, сонын 11шнде отбасынын, мемлекетпн, Д1НН1Н когамдагы аткаратын мшдеттерш жене олардын татулык пен ынтымактастыкты ор- натудагы ролш карастырады. Сонымен катар, елеуметок динамика елеуметок жуйенщ дамуы мен езгеру зандарына да назар аударады. Осы ган орай когамдык прогрестщ позитивтхк теориясын да О. Конт елеуметпк динамика деп атап кеткен едк Прогресс, онын гшар1 бойынша, дамудьщ ен бшк сатысына кетершу болып табылады. Когамдык прогреске жетуде материалдык (емдрдщ сырткы жагдайын жаксарту), физикалык (адам 1 Караныз: История социологии / Под обш. ред. А. Н. Елсукова. Минск: Высшая школа, 1997 . С. 38 — 39 . 31 табигатып дамыту), интеллектуалдык (акыл-ой, дши жэне метафизика- лык дуниетанымнан позитивизмге кешу) жэне моральдык (адамгершшк пен ужымдык сез 1 мдердщ артуы) сек1ЛД1 алгышарттар ен маныздылары болып есептел 1 Нед 1 . Конттын когам дамуын гармонизациялау жэне онын турактылы- гынын проблемалары женшдеп кезкарастары да аса кунды. Когамдагы гармония «елеуметпк жуйенщ» тутастыгы мен бел1мдершщ арасындагы гармония болып саналады, сонымен катар оган когам еш рш щ барлык жактарынын келюмд! езара ерекеп — саяси, экономикалык, рухани, био логиялык, т.б. жатады. Онын т к 1 р 1 бойынша, елеуметпк гармонияга гылымнын кемеп аркылы жетуге болады. Гылым когамнын барлык бел1м- дер> арасындагы езара эрекеттщ кажетп механизмш тауып беру! тшс. Сондай-ак, турл1 тулгалар мен элеуметпк топтардын мудделерш ба- рынша уйлеспре бтлуде когамдагы гармониянын ерекше рел аткараты- нын да жазды. Саяси екшет билшнщ маныздылыгы сонда, ол елеуметпк субъектшердщ мудцелёрш акылмен дурыс уйлеспрт отыруы тию. Будан Конт саясаткерлердщ бедел алатынын пайымдады. Когам гармониясы- нан Конт онын турактылыгынын непзй жагдайын, ер сословиенщ, ер халыктын, ер адамнын калыпты дамуынын м умкш дтн байкады. О. Конт елеуметтанудын непзш калады, ал Г. Спенсер оны одан ер1 дамьпты. жүктеу/скачать 14,83 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|