522
сияқты), ал адамның өзі емес, тілін долы деп бейнелегенде,
тағы да жанаспайтын сөздердің түйісуінен жаңа ұшқын – тың
экспрессия пайда болып тұр.
Тағы бір өлеңінде Шәкәрім: «Қайсыбірі қайғы айтып,
Үміттің үйін
құлатты» дейді. Үй – нақты зат атауы, үміт –
дерексіз есім. Деректі, дерексіз есім атаулары тіркеспеуге
тиісті, ақын осы «заңсыз тіркес» арқылы жаңа ассоциация
туғызып тұр, оның үстіне осы «үйді» құлатып, бұл тың об-
разды одан сайын күшейткен. Бұрынғы «үмітімді үзді» деген
образды
үміттің үйін құлатты
деп жаңаша ұсынуы – Абай
үлгісі.
«Еріксіз маған
ел жапты Болыстықтың тоқымын
»
дегенінде де «өз ықтиярымсыз ел мені болыс етіп сайлады»
деген идеяны
ел маған болыстықтың тоқымын еріксіз жап
-
ты
деп, әсерлі, әсем образ ұсынған. Тоқым атқа жабылады,
адамға жабылмайды, бұл – бір мағыналық кереғарлық болса,
болыстықтың тоқымы
дегенде,
тоқым
сөзі мағына ауысты-
рып, «әкімшілік» деген ұғымдағы метафораға айналып тұр. Бұл
мысалдардың моделі – үлгісі Абайдың
күлкінің ерні, үміттің
аты, көңілдің жайлауы, ақылдың көзі
немесе
үрпейген жүрек,
нұрлы ақыл
деген сияқты қолданыстарында жатыр.
Осы қатарда:
Достарыңызбен бөлісу: