514
сына көптеген жаңалық әкеліп, өзгерістер енгізді. Олардың
бірқатары Абайға дейінгі қазақ өлеңі тілінде мүлде жоқ құбылыс
болса, барларын ақын белгілі бір жүйеге айналдырып, норма
етіп ұсынды. Поэзия тіліне Абай енгізген өзгеріс-жаңалықтар
суреткерлердің өз қолтаңбасын көрсету, өлеңдегі сөзқолданыс,
өлеңді айқын, ықшам және әуезді етіп ұсыну сияқты салалар-
ды қамтиды. Бұлардың әрқайсысын шағын мақалада тарамдап
көрсету мүмкіндігіміз болмағандықтан, білгісі келгендерді
біздің Абай тіліне арналған еңбектерімізге сілтейміз.
Абай қазақ өлеңі сөздік құрамының түрін өзгертті: бұрын
өлең тілінде көп қолданылмайтын сөздер тобын енгізді, по-
эзия сөздігі оның тақырыбы мен стиліне сәйкестендірілді.
Осы арқылы өлең тіліне қатысқан сөздердің бір-біріне «иек ар-
туы», стильдік жүк арқалауы, экспрессоидке
айналуы күшейді.
Абай ақын, дәл, жинақы (аз сөзді) болу принципін ұсынды. Ол
үшін қазақ қауымына бейтаныс, айналадағы шындыққа жа-
наспайтын образдар тәсілін ұстайды. Айтпақ идеясын басы
артық қосар образдарсыз жеткізу өлең тілінің аз сөзді болуы-
на жәрлемдеседі. Поэзия тілін жинақы етіп беруде Абай өлең
шығару (жасау) техникасын да пайдаланды, өлеңнің жеке
тармақтары мен шумақтарының, сыйымдылығын арттырады.
Ең үлкен өзгеріс-жаңалықты Абай қазақ поэзиясы тілінің
фразеология (бейнелі тіркестер) саласына енгізді. Атап
айтқанда, қаламгер қазақ көркем сөзіне сандаған жаңа фра-
зеологизм (тіркестер) ұсынды, ол үшін
ойдың мөңіреуі,
жапырақтың жамырауы, қайғының заңғар басынан жығылу,
кермек ой, асау той
сияқты мағыналары жуыспайтын сөздерді
тіркестерді, белгілі бір заттың, құбылыстың өзін атамай,
оны өзге образбен беру тәсілін, яғни перифрастиканы мол
қолданды. Сөйтіп, Абайға дейінгі қазақ әдеби тілі мен Абай
поэзиясы тілінің ерекшелігін сол поэзияның тақырыбы мен
жанрына қарай және бұрынғы дәстүрді
Достарыңызбен бөлісу: