әдеп кеттi, Қыз, келiншек, нәзiк жаннан  ұят

283
Шамасы, Қ.А.Яссауидiң өмiр сүрген заманы ерте феодалдық 
қатынастардың қалыптасып, қарқынды даму, таптық қатынастар 
қайшылықтарының артуы кезеңi болса керек. Ендi бүгiнгi күнге көз 
жiберсек, «қазы, имам болғандар» (қазiргi соттар), «пара алған әкiмдер», 
«ар-ұждан, әдеп, ұят, имандылық, қайырымдылық, әдiлеттiлiк» т.с.с. 
рухани құндылықтардың құлдырауы Қ.А.Яссауидiң заманына ұқсамай 
ма екен? – деген ащы сұрақ ойымызға келедi.
Жоғарыда қойылған сұраққа жауап беру үшiн, бiз қысқаша болса 
да, өткен жақын тарихқа көз жiберуiмiз керек. Кеңес өкiметi бүкiл 
ұлттық байлықты мемлекеттендiрiп, жеке меншiктi түбiрiнен опы-
рып, оның иелерiн қуғын-сүргiнге ұшыратып, қоғам өмiрiне тұрпайы 
теңдiк принципiн енгiзген болатын. Мұндай жағдайда адамдар 
ерiктi еңбек етiп, өз қалауынша өмiр сүре алмай, iшiнен тынып, 
екiжүздiлiкке, айтылған сөз бен ой арасындағы алшақтыққа баруға 
мәжбүр болды. Ендi, мiне, үш ұрпақ бойы (75 ж.) жаншылған ерiктiкке 
деген ынта, ырық тұрпайы социализмнен бас тартқан кезде, өзiнiң 
арнасынан шығып, қоғамның рухани-адамгершiлiк құндылықтарына 
өзiнiң терiс әсерiн тигiздi. Көркемдеп айтсақ, көп жылдар бойы бетi 
жабық ыстық қазанның iшiнде жиналған бу үлкен жарылысқа әкелiп, 
қоғамның бiршама рухани iргетастарына зақым келтiрдi. Сондықтан да 
мемлекеттiк меншiктi жекешелендiру басталған кезде бiршама байлық 
«тiстегеннiң аузында, ұстағанның қолында» кете барды, лезде бай, өте 
бай адамдар пайда болып, халықтың көпшiлiгi кедейленiп, бiршама 
бөлiгi тiптi қайыршылық жағдайға кез болды. Кеңес заманында шын 
билiкке жете алмай, Мәскеу партократтарының қолшоқпарларына 
айналған, сол рухта ондаған жылдар бойы тәрбиеленген көптеген 
шен иелерi жаңа ғана қалыптасып жатқан мемлекеттiң шеңберiнде 
өздерiн бүкiлұлттық сана-сезiмнiң, талаптардың деңгейiнде ұстай 
алмай, өз қамын ойлауға, жемқорлыққа көшкендерiнiң негiзгi себебi 
де осында жатса керек. Қ.А.Яссауи бабамыздың сөздерiмен айтсақ, сол 
кезде пендешiлiк руханияттан басым болып, «өзiмшiлдiк», қоғамдық 
мүддемен санаспаушылық өз тойын тойлады. 
Бүгiнгi таңда, мемлекеттi басқаруға жаңа ұрпақтар легi кел-
ген кезде, нарықтық қатынастар бiрте-бiрте заңды жолға қойыла 
бастады да, сол себептi қоғамдық ахуал да басқаша өзгере бастады. 
Қазiргi 

жүктеу/скачать 3,76 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: