Қ. Жарықбаев о. СаңҒылбаев

333
түссе, дос пен дұшпан абайланар») 
ал кейбір жігіттерде жақсының сөзін 
тыңдау, оларға еліктеу деген атымен 
жоқ деп күйзеледі. Қарт жыраудың осы 
ойларын оқып отырғанымызда біздің 
қазіргі кейбір жастардың бойынан 
кездесіп қалатын нашар көріністер 
мен жағымсыз қылықтарға бар ашу-
ызамен қарауға тура келеді. Осы 
жайт ақын пікірлерінің қазіргі заман 
жастары үшін де қатысты тәрбиелік 
мәні бар екендігін аңғартады. Жаман 
сол жақсы сөзді ұға алмаса, Ғалым 
болмас ұстаздан дұға, алмаса, Молда 
есімін алғандар толып жатыр, Не ке-
рек ғылым бойға жұға алмаса.
Осы жолдар жас кезде шама келген-
ше оқу мен өнерге молынан сусын-
дау қажет, өйткені жастықта не болса 
да бойға оңай және тез енеді деген 
идеяны паш етеді. Ақын «жігіт жан» –
деп аталатын жастардың мінез-құл-
қын дәріптейді, оларды жұртқа өне-
ге етеді. Шебер сөйлей білу, салиқа-
лы билік айту, жұртты ауызға қара-
ту, сөз қадірін білетін, от ауызды,
орақ тісті, жез таңдай шешен болу, 
жақсы жігіттердің басты қасиеті. 
Ақын орынсыз жерде сөзуарлыққа 
салынған, құрғақ ауыз сөзшеңдерді 
қаламайды.
Ол «аңдамай сөйлеген ауырмай өле-
ді» дегендей, ойланбай сөйлеуден
адам кейде өз басына пәле де тілеп 
алады деген ойды еске салады. Ой-
лансаң мың бір пәле тілден туған, Ше-
шендер топ ішінде тілді буған. Бір 
адам қателікпен сөз сөйлесе, Жабы-
лып мың бір пәле соны қуған... Ақын 
түсінігінше шешен жігіт суырып сал-
ма, қара қылды қақ жаратын әділ, 
сөзі мірдің оғындай жұртқа дұрыс 
төрелік айта алатын, әртүрлі сыннан 
сүрінбей өтетін болуы тиіс. Мұндай-
лар қайда жүрсе де сыйлы болады, топ-
қа оңай сіңеді, олар билікті, байлық-
ты мұрат етпейді, мешіт салып, зекет 
алатын молда болуды да аңсамайды. 
Жақсы жігіт эстетикалық талғамды, 
көрікті өмірді, жомарттықты қалай-
ды. Оның бойындағы басты қасиет-
тер – өнерлілік, зиялылық, парасат-
тылық. Осы жөнінде Шал ақын: Жақ-
сының жүрген жері той болады, Ақыл 
жоқ кей адамда бой болады. Көрме-
ге қандай жаман болса дағы, Парасат 
кей шаһбазда ой болады...дейді.
Осы үзіндіден парасаттылық бойға, 
көрікке байланысты емес, тіпті, кө-
руге түрі қораш адамдардың ішінде 
де жаны жайсаң адамдар болады дей-
тін тұжырымды байқаймыз. Ізгі жақ-
сылардың басты белгісі – рухани 
дүниесінің байлығы, көрген-білгені-
нің молдығы; ойлауының орамды-
лығы мен ақылының кеңдігі. Жақсы 
адамның тағы бір басты қасиеті –
біреудің еңбегін жемей өзінің маңдай 
терін төгіп, еңбек ете білу: ...Жақсы 
адам біреудің хақын жемес, Жақсы-
мын деп біреудің хақын жесе, Жаман 
адам сол болар мақұл деме... Сөйтіп, 
Шал жастардың кейінгі ұрпаққа үл-
гілі іс, аталы сөз қалдыр, жақсы бо-
лып халыққа көбірек пайдаңды тигіз, 
ең негізгісі қайда жүрсең де істе тын-
дырымды бол, дейді.
Жырау көпті көргендердің, өнегелі 
адамдардың жастар тәрбиесіндегі 
роліне ерекше мән береді: Жақсы 
ағаңыз бар болса, Алдында сары бел-
мен тең... Алдыңда үлгілі, өнегелі ағаң 
болса, оны сыйла, құрметте, тілін ал, 
үйрен, дейді ақын. Майда бол жігіт 
болсаң тал жібектей, Жарамайды 
қатты болу тікенектей, Білімің болса-

жүктеу/скачать 11,21 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: