Ф. Р. Жандаулетова, Ж. С. Абдимуратов экология және тұРАҚты даму
жүктеу/скачать 1,22 Mb. Pdf көрінісі
|
ЭжТД китап 9
|
– азық, территория және орта үшін күрес. Бірдей түрлер осы факторлар үшін күресте бірге тіршілік ете алмайды, бір уақыт аралығында бір конкурент екіншісін ығыстырып шығады (Гаузе заңы); - мутуализм (симбиоз) – бір түр екіншісі арқылы ғана дамиды, тіршілік етеді, мысалы ара мен гүлдер; - комменсализм – бірінің тіршілігі екіншісіне пана және азық болады; мысалы акула мен оның үнемі қасында болатын күтуші балықтар; - аменсализм – бірінің екінші түрге еш пайдасыз, зиян алып келуі; мысалы ағаш көлеңкесіндегі өсімдіктің нашар өсуі; - паразитизм – біреу арқылы тіршілік ету; - жыртқыштық – ең кең тараған түр. Бірақ мұнсыз биосферада тіршілік гармониясы да болмас еді. Биоценоз (биота) – бұл өсімдіктердің (фитоценоз), жануарлардың (зооценоз) және микроағзалардың (микробоценоз) ұйымдасқан популяциялар тобы, олар өзара байланыса отырып бірдей жағдайдағы ортада тіршілік етеді. Биотоп – бұл биоценоздың өмір сүру ортасы. Биоценоз биотоппен бірігіп биологиялық макрожүйе құрайды – ол биогеоценоз . Әрбір биогеоценозды экожүйе деуге болады, ал әрбір экожүйені биогеоценоз деуге бола бермейді. Себебі биогеоценоз – бұл экожүйенің бір бөлігі ғана. Экожүйе – бұл бір-бірімен белгілі бір заңдылықтармен тығыз байланыста тіршілік етуші әртүрлі ағзалардың жиынтығы мен тіршілік ортасының жағдайы. Терминді 1935 жылы ағылшын экологы Тексли енгізген. Ең үлкен экожүйе – Жер биосферасы, ары қарай кішірейе береді: құрлық, мұхит, тундра, тайга, орман, көл, көлшік және тағы басқалар (1- сурет). Кез келген экожүйеде азық табу үшін әртүрлі өз ара қарым қатынастар орын алған. Оның құрамды бөліктері: фитоценоз – продуценттер жүктеу/скачать 1,22 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|