журналы Берлин мен Парижде айына бір рет араб әрпімен қазақ тілінде шығып тұрғаны да танданарлық. Онда Түркістанның тәуелсіздігі жолындағы күреске шақырған матери- алдар жарияланды. Ш етелде өмір сүрген кездерінде М ұстафа Шоқай Орта Азияда болып жатқан түрлі оқиғаларды қалт ж іберм ей, сырттай бақылап отырады. Ол оқиғаларды тиянақты талдап, саралап, оған түсініктемелер берген. 1924 жы- лғы “Ж аңа Т үр к істан ” , “А ш ты қ” , 1926 жылғы “К ең естер д ің қары зьГ, 154 А санбай А С К ,А Р О В Щ Ш ?
Үлы Тұранның Үлдары 155 “Жұмысшы қырғыздар өмірінен”, “Қызыл ескі-құсқы” ж әне т.б. мақалала- ры Қ азақстанда шыққан басп асөз беттеріндегі дәй ек тер ге сүйеніп жазылған. “Өз бойындағы мінінді көріп-білмеу, біле тұра мойындамау барып тұрған ақымақтық. Олай дейтінім, бар мүмкіндігің мен күш жігеріңді мақсатты күреске арнамасаң, ерж үректігіңнен не пайда?” — деген М ұстафа осы сертті сөзінен ешқашан таймады. Отаннан жырақта жүрсе де Түркістанның тәуелсіздігі жолындағы күресін тоқтатқан жоқ. М үстафа Түркістанны ң алдыңғы қатарлы зиялы қауымының Қ азан төңкерісіне қатысқанын олардың қателігі деп ұққан жоқ. Оның өзі де Қазан ж ең ісі арқасында Түркістан демократиялық мемлекетке айналады деп имандай сеніп, үміттенді. Бірақ ол үміт ақталмады. Болыневиктердің билігі күшейген сайын демократиялық бостандық бұғауы да қатая бастады. Орта- лықтың өктем үкімі де күшейе түсті. Екінші дүниеж үзілік соғыс басталғанда Мұстафа Парижден Берлинге шақырылды. Немістердің пиғылы сол, КСРО-ға қарсы күресетін ең тиімді адам осы деп ойлады. Фашистік Германия Орта Азиядан тұтқынға түскен
