Ббк 1. С 94 Қазақстан Республикасы

264
тұйық буынның алды-арты бірдей дауыссызға бітеді: 
қол, көр, 
көз, түн
дегендей) келесі буындағы 
ы, і, е 
дыбыстарының 
ұ, 
ү, ө
-ге қарай бейімделуі сәл бәсеңдеу болады, дегенмен таза 
өздерінің дыбысталуын да сақтамайды. Мысалы, 
қолтық, 
қойдыр, құлдық, көркем, көзде, бөрте
сияқты сөздердің екінші 
буындарындағы 
ы, і, е 
дыбыстарының езулік болып айтылуы 
сәл солғындау (
күмүс
, 
өнөр
дегендерге қарағанда).
Осы ережелерге және бұдан басқа көрсетілгендеріне орай 
етіп, мына үзінділерді дұрыс оқып және жазып көріңдер. 
Соңғы ережеге сай дыбыстары үндесіп айтылатын сөздердің 
астын сызыңдар не атаңдар.
...Өсер...өсер...не өсер? Тек зұлымдық өсер нөсер болып се-
нен!
Сор өсер, ар өшер!... Өскенде тек зар өсер сенің лағынет 
табаның астында! (М. Әуезов).
Қ а р а б а й. Құтылдым ба, құтылмадым ба? Көзім көрмес, 
қолым жетпес жерге кеттің бе, кетпедің бе?! Қараң батып бол-
ды ма, болмады ма? Уа, қайда әлгі қатын-баласы? Жық үйді, 
арт жүкті! Айдат жылқыны! (Ғ.Мүсірепов).
Бүгін сүйсем, сені алсам – ертең жалқып,
Суып қайтар көнілім желше шалқып,
Қуантып, қайғыменен суалтамын
Біреудің қызыл гүлін тұрған балқып,
Құдайдың толып жатыр күні бүгін,
Жігіттің тани алмай кемшілігін.
Бір алып қадірлемей, тастап кеткен
Тартып жүр қиянатшыл ер күйігін.
(Абай)
§11.
Қазіргі қазақ орфографиясы бойынша, жіңішке бу-
ыннан басталатын сөздердің екінші, үшінші буындарында 
ә
әрпі сирек жазылады. 
Сірә, ірә, кінә, күнә, куә, жүдә, шүбә
деген сияқты бірқатар сөздерде болмаса, қалған сөздерде

жүктеу/скачать 1,37 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: