267
тергеу барысында кез келген уақытта татуласу туралы шешім қабылдай
алады.
Қазақстан әйелдерінің қоғамдағы құқығы мен мәртебесі елдегі жалпы
саяси және азаматтық құқық жағдайынан туатын көптеген қиындықтарға
тап болып отыр. Е.Мырзабаев дәстүр мен дінге негізделген әлеуметтік
нормалар әйелге дәстүрлі міндеттер мен рөлді жүктеп отырғанын, ал ер
адамға мұндай міндет пен рөл жүктелмейтінін айтып отыр. Г.Абықайдың
айтуынша, тұрмыстық зорлық-зомбылыққа көбіне ерте тұрмыс құрған
әйелдер ұшырайды; жәбірленуші отбасылық
зорлық-зомбылықты өз
үйінде де бастан кешкен болуы мүмкін, сол зорлық-зомбылықтан қашып
құтылу үшін ерте тұрмыс құрғандар да бар. Дегенмен ерте тұрмыс
құрғандардың көбін «алып қашқан» екен.
Амқмаржанның айтуынша, төмен білімді әйелдер (мысалы, арнайы
немесе жоғарғы оқу орындарын бітірмеген әйелдер) көбіне ауылдық жерде
тұрады, сондықтан олардың тұрмыстық зорлық-зомбылықтан зардап шегу
қаупі жоғары. Сондай-ақ ол жалпы Қазақстан халқының, соның ішінде
әсіресе ауыл тұрғындарының сексуалдық және репродуктивтік денсаулық
жөніндегі білімі жоқ екенін, бұл тақырып Қазақстан мәдениетінде «ұят»
саналатынын да айтты. Жас қыздар мен әйелдер секс туралы сұрақ қоюды
«ұят» санайды.
Гүлмира әйелдер күйеуінің зорлауына жиі
ұшырайтынын, себебі
оны «жұбайдың міндеті» санайтынын атап өтті. Түркістан облысының
оңтүстігіндегі Қарақалпақстаннан келген иммигранттар көп тұратын бір
ауылдағы келіншектермен әңгімелескен кезде, күйеуі үнемі зорлайтынын
естіген. Жәбірленушілер оқымағанын, «ұят» санағандықтан контрацепция
мен сексуалдық денсаулық жайынан бейхабар екенін де айтқан. Көбі
зорлық-зомбылықтан қашса, көршілерінен пана іздейді екен.
Алисаның айтуынша, тұрмыстық зорлық-зомбылықтан жәбір көрген
әйелдің баратын жері жоқ, сондықтан балалары мен ата-енесін қарап,
күш көрсетушімен бірге тұруға мәжбүр болады.
Гүлмираның айтуынша, зорлық-зомбылыққа төзетіндердің/бей-
жай қарайтындардың полицияға хабарлаудың орнына жәбірленушінің
өзін айыптап, ұялтатындарының өзі күш көрсету болып саналады.
Жәбірленушілердің көбі зорлық-зомбылықтан құтылу үшін жергілікті
қауымнан пана іздейді.
Сұхбат берушілердің барлығы да жас буынға сексуалдық және
репродуктивтік құқық туралы білім бере отырып, позитив өзгеріс
тудыруға және гендерлік теңсіздікті жоюға жауапкершілік мемлекеттік
ресурсқа ие болып отырған үкіметке жүктеледі деп санайды. Бес сұхбат
берушінің үшеуі үкімет тұрмыстық зорлық-зомбылық жәбірленушілеріне
көмектесуге тиіс деп санайды. Қазақстан мәдениеті мен қоғамын өзгерту
бағытында бұқаралық коммуникация бастамаларымен қатар, көптеген
саясат пен
бағдарламаны жолға қою керек, себебі үкімет алдымен
халықтың осы мәселеге көзқарасын («ұят» мәдениетін) өзгертуі керек.
Сұхбат берушілер тұрмыстық зорлық-зомбылық құрбандарына
арналған қолдау шаралары мен қызметтердің бар екенін насихаттаудың
маңызына назар аударып отыр.
Сұхбат берушілердің барлығы COVID-19 карантині салдарынан
Қазақстанның экономикалық ахуалы нашарлап, ақша стрессоры күш
көрсетуге себеп болған деген оймен келіседі. Экономикалық тұрғыдан
тұрақсыз отбасылардың көбі пандемия әсерін бірден сезінген. Жұмыссыз
қалған әйелдер күйеуінің қолына қарап қалып, қаржылық тәуелділігі
артқан; «үйде отыру» тәртібі салдарынан әйелдің әлеуметтік байланыстары
үзіліп, жәбірленуші үйде 24/7 режимінде құқықбұзушымен бірге қамалып
отырды, мұндайда әйелдің тұрмыстық зорлық-зомбылыққа немесе басқа
да күш көрсетуге ұшырау ықтималдығы артады. Гүлмира экономикалық
тұрақсыздықтан туған шиеленіс
кесірінен алкоголь ішу артып, соның
кесірінен тұрмыстық зорлық-зомбылық саны артқанын айтты. Алиса
карантин кезінде кафелер жабық болып, құқықбұзушы ішімдікті үйде
ішіп, зайыбына отбасы мүшелерінің көзінше соқтығатынын атап өтті.
Достарыңызбен бөлісу: