«Қолданбалы биология және топырақтану негіздері»
жүктеу/скачать 3,34 Mb. Pdf көрінісі
|
toleubaev-koldanbaly-biologia
| Кристалданған және кристалгидратты ылғал,
молекулалар тҥрінде кристалдар қҧрамына кіреді. Мыс:Ca SО 4 ∙2Н 2 О гипс Na 2 SO 4 10H 2 O - мирабилит топырақта бҧл ылғалды бӛліп алу ҥшін 100-200С қыздыру қажет. Кристалдың ылғал топырақты қозғалыссыз кҥйде болып, буланбайды және оны ӛсімдіктер пайдалана алмайды. 3) Физикалық – адсорбцияланған ылғал – Адсорбция - фазалардың бӛліну бетіндегі заттардың концентрациясының ӛзгеруін немесе осы бетте заттардың щоғырлануын кӛрсетеді. Топырақты адсорбцияланған ылғалды – гигроскопиялық және жарғақты деп бӛлу қабылдаған. Гигроскопиялық ылғал - қҧрғақ топырақтың атмосферадан - су буын сіңіруі. Гигроскопиялық ылғал –топырақ тҥйіршіктерінің бетінде молекулалық тарту кҥшімен будан жиналған су. Ол қозғалмайды, ӛсімдікке пайдасыз. Ауыр және қарашірікке бай топырақтарда гигроскопиялық су кӛп болады. Ол топырақтың қатты бӛлшектерінің бетінде қозғалыссыз тҥрде бекиді. Ӛсімдіктер оны пайдалана алмайды. Себебі ӛсімдік тамырларының сору кҥші беттің тартылыс кҥштерін жеңе алмайды. Гигроскопиялық ылғалды топырақтан шығару ҥшін оны 105-110 о С ыстықта 5-6 сағат кептіреді. Гигроскопиялық ылғалдылықтан арта бастағанда жарғақтың және бос байланысқан ылғал қҧрала бастайды. – топырақ бӛлшектерінің тартылыс кҥштерімен байланыспаған. Ол топырақ қабаттарының аумағында капиллярлық және гравитациялық кҥштердің ықпалында қозғалысқа тҥседі де капиллярлық – менискілік және гравитациялық болып бӛлінеді. F кап > F гр – ылғал жіберіп кӛтеріледі. F кап < F гр – ылғал тӛмен қарай қозғалады. Капилярлы ылғал – ӛсімдіктерге қолайлы ылғал тҥрі болып табылады.Ол топырақ ішінде барлық бағытта қозғала алады. Оны ӛсімдік оңай сіңіреді. Гравитациялық – ылғал – топырақ мол ылғалданған кезде пайда болады, топырақтың тҥйірлерінің аралықтарын жайлап, ӛз салмағының әсерінен қозғалып, кӛбінесе тӛмен қарай жылжитын су, мҧны ӛсімдіктер оңай сіңіре алады. Топырақтың осы суды ҧстап тҧру қабілеті – суғару нормаларын анықтауға мҥмкіндік береді. Ӛсімдіктер оны белгілі бір дәрежеде қолдана алады. Дегенмен де оның ағысы қылтҥтік судан гӛрі шапшаңырақ болғандықтан, ӛсімдіктерді ылғалмен қамтамасыз етуге тікелей қатыспайды Капиллярлы су кӛтеру арқылы топырақ қҧрғақшылық аймақтарда ӛсімдіктерді ӛзінің тӛменгі қабатындағы сумен қамтамасыз етіп тҧрады. Ал шӛлді аймақтарда жақын жататын ащы жер суларының буға айналуынан топырақ сортаңдана бастайды. Топырақтың барлық қуыстары сумен толған кҥйі толық ылғал сиымдылығына сай келеді, бҧл топырақта бола алатын ылғалдың ең ҥлкен мӛлшерін анықтайды. Топырақта неғҧрлым қуыстар кӛп болса, соғырлым ылғал сиымдылығы жоғары болады. Топырақтың мҧндай дәрежеде ылғалдануы ӛсімдіктер ҥшін қолайлы емес, ӛсімдіктер ауа жетіспеушіліктен зардап шегеді. Топырақ ӛз бойында ҧстап тҧра алатын ылғалдың ең ҥлкен мӛлшерін далалық шекті ылғал сиымдылық деп атайды. Оның шамасы топырақ қасиеттеріне және ыза суларының деңгейіне тәуелді болады. Су ӛткізгіштік –топырақтың суды ӛз бойына сіңіріп және ӛз бойынан тӛменгі терең қабаттарға қарай сҥзілтіп ӛткізу қабілеті –ол топырақ ылғалдылығына, қҧрылымына – механикалық қҧрамына байланысты. Қылтүтік (капилляр) суы. Капиллярлы ылғал - ӛсімдіктерге қолайлы ылғал тҥрі болып табылады. Ол топырақ ішінде барлық бағытта қозғала алады. Соның ішінде, топырақтың тӛменгі қабатынан жоғарғы қарай тҥйіршік қуыстарындағы сорғыштық (мениск) кҥштер арқылы ылғалданған жерден қҧрғаққа қарай жылжиды. Сондықтан бҧл судың ӛсімдіктер ҥшін маңызы зор. Бҧл суды ӛсімдіктер оңай сіңіре алады. жүктеу/скачать 3,34 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|