95
Оқу
– оқылым әрекетін бастаған кезде асты сызылған, қарамен немесе
курсивпен жазылған сөздерге мән беруі қажет. Себебі автор негізгі ойлары
мен қажетті ақпараттарды ерекшелеп беруге тырысады. Мәтіннің қиын
бөліктерін ақырын оқыған жөн (тек үнемі ақырын оқу дұрыс емес). Түсініксіз
сөздерді түсіну үшін түсіндірме сөздіктерді қолдануға болады, тек әрбір сөзді
тексеру қажет емес. Жалпы мағынасын контекс арқылы түсінуге тырысқан
жөн. Басты мақсат зерттеу сауалының жауабын іздеу екенін ұмытпау керек.
Жалпы мағынасын анықтау
– бұл мәтінге шолу жасау үшін
қолданылады. Мақсат – автордың негізгі пікірі мен мәтіннің құрылымын білу.
Жалпы мағынаны анықтау үшін тақырыпты, кіріспені, қорытынды бөлімді
және әр параграфтардың алғашқы және соңғы сөйлемдерін оқып шығуға
болады.
Ізденімдік оқылым
– бұл оқылым түрі көлемді мәтінді толық оқымай-ақ,
өзіне керекті ақпараттарды іздеуге бағытталады. Студент мұны тақырыбына
қатысты тірек сөздерді қолдану арқылы қажетті ақпарат табу үшін және өз
пікіріне дәйексөз немесе дәлел іздеу үшін жиі қолдануы мүмкін. Ол үшін
қандай ақпарат керек екенін нақты білуі тиіс.
Зерделік оқылым
– мәтіндегі барлық ақпаратты толық түсініп оқу үшін
қолданылады. Оқылым барысында ешқандай мәлімет ескерусіз қалмауы
керек. Мәтін құрылымына, ондағы ақпараттарға жеке-жеке талдау жасалып
шығады. Бұл біршама уақытты талап еткенімен, анализ және синтез жасауға
үлкен септігін тигізеді.
Қайталау
– оқығанды қайталау үшін мынадай амалдарды орындау
қажет. Бірінші, мақаланы немесе бөлімді толық оқып болған соң, қысқаша
қорытынды жазу керек. Мәтінге жасалған қорытынды ондағы негізгі және
қажетті ақпараттарды қайта толық оқымай-ақ тез еске түсіруге мүмкіндік
береді. Сондай-ақ емтиханға дайындалу барысында, кейбір оқулықтарды
қайта оқып шығуға тура келеді.
Мәтін параграфтардан тұратыны белгілі, ал параграф белгілі бір ойды
баяндау үшін құрылады. Мұндағы ойды жылдам әрі тез түсіну үшін параграф
арқылы оқу амалын қолдануға болады және оларға негізгі сөздерді оқу,
бірінші бөлімін толық оқып шығу, әрбір бөлімдегі негізгі пікірлерді табу,
әрбір параграфтың бірінші сөйлемін оқу сияқты тәсілдер жатады.
Қорытындылай келе, оқылым әрекетін тиімді жүзеге асыру үшін мына
кеңестерді есте сақтау қажет:
-
мәтінді жылдам әрі түсініп оқу оның жанрына байланысты екенін
ұмытпау;
-
оқылым стратегиясын жетілдіру;
-
әрбір сөзді басынан бастап қайталап оқудың тиімсіз екенін ескеру;
-
тақырыпты оқып, осыған дейінгі бөлімімен салыстыру;
-
алдымен, мәтінге көз жүгіртіп шығу;
-
кіріспесі мен қорытындысын оқып шығу.
Достарыңызбен бөлісу: