Итмұрын өскен топырақтың химиялық құрамы мен ылғалдылығы
Кес
інді №
Тереңдігі,
с
м
Гу
му
сы,
%
Жеңіл
ги
дро
-
лиз
денетін
азот,
мг/кг
Жыл
жымал
ы
фо
сфо
р,
мг/к
г
Жыл
жымал
ы
калий, мг/кг
СО
2
карбо
нат
рН
Далалық
ылғалды
лығ
ы,
%
Р-1
0-12
4,07
28,0
36
480
4,52
8,03
28,39
12-40
0,77
25,2
8
100
5,51
8,83
25,77
40-70
22,4
8
50
4,49
8,55
24,21
70-100
10,67
Р-2
0-9
0,31
19,6
15
200
5,03
8,40
7,41
9-27
0,73
19,6
10
60
5,16
8,47
7,24
27-63
28,0
8
130
5,54
9,11
10,05
63-110
25,46
Р-3
0-8
0,73
25,2
10
340
3,56
9,06
1,50
8-25
0,49
14,0
9
150
3,34
9,89
1,54
25-53
16,8
3
50
2,68
9,63
1,57
53-100
1,97
Сіңірілген негіздердің мөлшері аз - құмды топырақтар үшін 100 г
топыраққа 5-7 мг-экв тән. Сіңірілген катиондардың ішінде магний (56-79%),
содан кейін кальций (37,3-41,9%) басым, сіңірілген натрий (0,25-1,5 %) және
калий (0,25-0,80%) шамалы (36 кесте).
Кесте 36 -
Сіңірілген негіздердің құрамы мен нәтижелері
Кесінді
Тереңдігі,
см
100 г топырақтағы катиондар мг/экв
%-дық мөлшері
Ca
Mg
Na
K
cумма
Са
Mg
Na
K
Р-1
0-12
22,34
7,84
2,04
0,01
32,23
69,31
24,32
6,33
0,03
12-40
3,43
4,90
0,01
0,02
8,36
41,03
58,61
0,12
0,24
40-70
3,43
1,96
0,12
0,01
5,52
62,14
35,50
2,17
0,18
Р-2
0-9
1,96
1,96
0,11
0,01
4,04
48,51
48,51
2,72
0,26
9-27
2,94
3,43
0,02
0,01
6,40
45,94
53,59
0,31
0,16
27-63
0,98
4,90
0,01
0,04
5,93
16,53
82,63
0,17
0,67
Р-3
0-8
2,94
3,92
0,11
0,04
7,01
41,94
55,92
1,57
0,57
8-25
0,98
3,92
0,01
0,04
4,95
19,80
79,20
0,20
0,80
25-53
1,47
2,45
0,01
0,01
3,94
37,31
62,19
0,25
0,25
136
Жаздың ортасында жүргізілген топырақтың ылғалдылығын бақылау
бұл уақытта қатты құрғағанын көрсетті – барлық профильдегі ылғалдылық
1,5-2,0% аралығында болды, бұл гигроскопиялық ылғалдылыққа жақын.
Өсімдіктер солмайды, өйткені ұсақ тамыр түктері топырақ ылғалына жетіп,
ылғалмен қамтамасыз етеді (37 кесте).
Өсімдік
жамылғысы
қоңырбасты-жыңғылды-итмұрынды
ассоциациядан (асс.
Rosa iliensis, R. beggeriana-Tamarix ramosissima-Bromus
tectorum, B. oxyodon, Calamagrostis dubia
) тұрады. Өсімдіктер жабыны 85-
90% құрайды.
Кесте 37 - Гигроскопиялық ылғалды гранулометриялық құрамы
Попу
ляция
Тереңдігі
А.С.Н.
%, Н2О
Абсолютті құрғақ топырақтағы фракциялардың %-дық құрамы
Құр
амының аты
Фракция мөлшері, мм
құм
шаң
балш
ық
3
фракциял
ы
1,0
-0,25
0,25-
0,05
0,05-
0,01
0,01-
0,005
0,005-
0,001
<0,001
< 0,01
Р1
0-12
2,54
2,668
50,954
23,394
5,336
3,283
14,365
22,984
Жеңіл
сазды
12-40
0,86
0,928
64,777
23,805
1,210
5,649
3,631
10,490
Құмдақ
40-70
0,64
2,375
78,704
10,870
5,233
1,208
1,610
8,052
Біріккен
құм
Р2
0-9
0,42
1,406
70,074
25,306
1,205
0,803
1,205
3,213
Бос құм
9-27
0,56
0,362
49,758
45,661
1,805
0,805
1,609
4,219
Бос құм
27-63
0,62
0,143
34,252
56,348
2,818
1,207
5,232
9,257
Біріккен
құм
Р3
0-8
0,56
0,724
82,393
11,263
2,511
0,402
2,707
5,620
Біріккен
құм
8-25
0,46
3,476
86,478
6,028
1,206
0,402
2,411
4,018
Бос құм
25-53
0,38
6,966
86,208
4,818
0,402
0,402
1,205
2,008
Бос құм
Өсімдіктердің биіктігі - 195 см, бұталардың диаметрі - 197 см,
сабақтарының түбінің диаметрі - 51 см, тамыр мойнының диаметрі - 5 см.
Кіндік тамыры 28 см тереңдікте қатаң тік төмен өседі, содан кейін бірнеше
сатылы иілу жасай отырып, тік төмен қарай өсуді жалғастырады және 100 см
тереңдікке дейін топыраққа еніп, жер асты суларының деңгейіне жетеді.
Кіндік тамырдан 5-тен 10 см дейінгі тереңдіктен бірнеше жер асты өркендері
таралады. Бұл өркендер бастапқыда 5-10 см ұзындықта әр жаққа көлденең
бағытта өседі, содан кейін күрт жоғары бұрылып, жер үсті сабақтарына
бастама береді. Әрі қарай, әрбір жаңа өркеннің жер асты бөлігінде жаңа
бүршіктер қайта қалыптасады да, олар жаңа жер үсті сабақтарына бастама
береді. Бұл процесс жыл сайын қайталанып отырады, нәтижесінде
жуандықтары бірдей көптеген жер үсті сабақты жеткілікті үлкен бұта
қалыптасады, қосалқы тамырлар да жер асты өркендерінен бастама алады.
137
Қосалқы тамырлардың екі түрі бар. Тік бағытталған және көлденең
бағытталған қосалқы тамырлар. Тік бағытталған қосалқы тамырлар онша көп
емес (2-3 дана), олар өте жақсы дамыған және мықтылығы, топыраққа ену
тереңдігі жағынан кіндік тамырдан кем түспейді. Олардың бірі 5 см
тереңдікте жер асты өркендерінен бастау алып, алыстап, бастапқыда топырақ
бетінен 30 см қашықтықта 10-15
0
бұрыш жасап төмен өседі, содан кейін 75
см қашықтықта көлденең бағытта күрт иіледі, содан соң бірнеше сатылы
иілулер жасап, кейін ол өсуді жалғастырады және 100 см тереңдікке дейін
топыраққа еніп, жер асты суларының деңгейіне жетеді. Көлденең бағыттағы
қосалқы тамырлар көбінесе топырақ бетіне 100 см жақын көлденең бағытта
өседі, содан кейін күрт иіліп тік төмен қарай өсуді жалғастырады және
топыраққа 60 см тереңдікке енеді. Кіндік және қосалқы тамырлардан 25-30
см тереңдіктен тік бағытта бірінші реттік бірнеше ірі бүйірлік тамырлар
кетеді. Олар көп иілім жасап, біресе горизонталь, біресе көлбеу, біресе тік
төмен бағытта топыраққа жер асты суларының капиллярлық көтерілу
аймағына дейін енеді. Олардың кейбіреулері тіпті жер асты суының
деңгейіне дейін жетеді. Кіндік тамыр бесінші реттік бүйірлік тамырлар
түзілгенге дейін бұтақтанады. Екінші реттік бүйірлік тамырлардың ұзындығы
120 см, үшінші реттік - 52 см, төртінші реттік - 10 см, ал бесінші реттік 5 см
артық емес. Қосалқы тамырлар горизонталь бағытта төртінші реттік бүйірлік
бұтақтану түзілгенге дейін және тік бағытта үшінші реттік бүйірлік
бұтақтану түзілгенге дейін бұтақтанады. Ұсақ тамырлардың бұтақтану
қарқындылығы әсіресе төменгі, яғни ұсақ қиыршық тасты түйіршікті құм
негізгі жынысты горизонтта, өте ылғалды горизонттарда айтарлықтай тығыз
болады (3 сызба-нұсқа).
Сызба-нұсқа 3
Достарыңызбен бөлісу: |