Чилдибаева асел жумагуловна


Итмұрын өскен топырақтың химиялық құрамы мен ылғалдылығы



Pdf көрінісі
бет67/93
Дата15.10.2023
өлшемі5,89 Mb.
#185534
түріДиссертация
1   ...   63   64   65   66   67   68   69   70   ...   93
Байланысты:
Диссертация Чилдебаева А.Ж.

 
Итмұрын өскен топырақтың химиялық құрамы мен ылғалдылығы
 
Кес
інді №
Тереңдігі,
с
м
Гу
му
сы, 
%
Жеңіл 
ги
дро
-
лиз
денетін 
азот, 
мг/кг
Жыл
жымал
ы 
фо
сфо
р,
мг/к
г 
Жыл
жымал
ы 
калий, мг/кг
СО
2
карбо
нат
рН
Далалық 
ылғалды
лығ
ы,
%
Р-1 
0-12 
4,07 
28,0 
36 
480 
4,52 
8,03 
28,39 
12-40 
0,77 
25,2 

100 
5,51 
8,83 
25,77 
40-70 
22,4 

50 
4,49 
8,55 
24,21 
70-100 
10,67 
Р-2 
0-9 
0,31 
19,6 
15 
200 
5,03 
8,40 
7,41 
9-27 
0,73 
19,6 
10 
60 
5,16 
8,47 
7,24 
27-63 
28,0 

130 
5,54 
9,11 
10,05 
63-110 
25,46 
Р-3 
0-8 
0,73 
25,2 
10 
340 
3,56 
9,06 
1,50 
8-25 
0,49 
14,0 

150 
3,34 
9,89 
1,54 
25-53 
16,8 

50 
2,68 
9,63 
1,57 
53-100 
1,97 
Сіңірілген негіздердің мөлшері аз - құмды топырақтар үшін 100 г 
топыраққа 5-7 мг-экв тән. Сіңірілген катиондардың ішінде магний (56-79%), 
содан кейін кальций (37,3-41,9%) басым, сіңірілген натрий (0,25-1,5 %) және 
калий (0,25-0,80%) шамалы (36 кесте). 
Кесте 36 -
 
Сіңірілген негіздердің құрамы мен нәтижелері
 
Кесінді
Тереңдігі, 
см 
100 г топырақтағы катиондар мг/экв
%-дық мөлшері 
Ca 
Mg 
Na 

cумма 
Са 
Mg 
Na 

Р-1 
0-12 
22,34 
7,84 
2,04 
0,01 
32,23 
69,31 
24,32 
6,33 
0,03 
12-40 
3,43 
4,90 
0,01 
0,02 
8,36 
41,03 
58,61 
0,12 
0,24 
40-70 
3,43 
1,96 
0,12 
0,01 
5,52 
62,14 
35,50 
2,17 
0,18 
Р-2 
0-9 
1,96 
1,96 
0,11 
0,01 
4,04 
48,51 
48,51 
2,72 
0,26 
9-27 
2,94 
3,43 
0,02 
0,01 
6,40 
45,94 
53,59 
0,31 
0,16 
27-63 
0,98 
4,90 
0,01 
0,04 
5,93 
16,53 
82,63 
0,17 
0,67 
Р-3 
0-8 
2,94 
3,92 
0,11 
0,04 
7,01 
41,94 
55,92 
1,57 
0,57 
8-25 
0,98 
3,92 
0,01 
0,04 
4,95 
19,80 
79,20 
0,20 
0,80 
25-53 
1,47 
2,45 
0,01 
0,01 
3,94 
37,31 
62,19 
0,25 
0,25 


136 
Жаздың ортасында жүргізілген топырақтың ылғалдылығын бақылау 
бұл уақытта қатты құрғағанын көрсетті – барлық профильдегі ылғалдылық 
1,5-2,0% аралығында болды, бұл гигроскопиялық ылғалдылыққа жақын. 
Өсімдіктер солмайды, өйткені ұсақ тамыр түктері топырақ ылғалына жетіп
ылғалмен қамтамасыз етеді (37 кесте). 
Өсімдік 
жамылғысы 
қоңырбасты-жыңғылды-итмұрынды 
ассоциациядан (асс. 
Rosa iliensis, R. beggeriana-Tamarix ramosissima-Bromus 
tectorum, B. oxyodon, Calamagrostis dubia
) тұрады. Өсімдіктер жабыны 85-
90% құрайды. 
Кесте 37 - Гигроскопиялық ылғалды гранулометриялық құрамы
 
Попу
ляция 
Тереңдігі 
А.С.Н.
%, Н2О
Абсолютті құрғақ топырақтағы фракциялардың %-дық құрамы
Құр
амының аты 
Фракция мөлшері, мм 
құм 
шаң 
балш
ық 

фракциял
ы 
1,0 
-0,25 
0,25- 
0,05 
0,05-
0,01 
0,01-
0,005 
0,005-
0,001 
<0,001 
< 0,01 
Р1 
0-12 
2,54 
2,668 
50,954 
23,394 
5,336 
3,283 
14,365 
22,984 
Жеңіл 
сазды 
12-40 
0,86 
0,928 
64,777 
23,805 
1,210 
5,649 
3,631 
10,490 
Құмдақ
40-70 
0,64 
2,375 
78,704 
10,870 
5,233 
1,208 
1,610 
8,052 
Біріккен 
құм 
Р2 
0-9 
0,42 
1,406 
70,074 
25,306 
1,205 
0,803 
1,205 
3,213 
Бос құм 
9-27 
0,56 
0,362 
49,758 
45,661 
1,805 
0,805 
1,609 
4,219 
Бос құм 
27-63 
0,62 
0,143 
34,252 
56,348 
2,818 
1,207 
5,232 
9,257 
Біріккен 
құм 
Р3 
0-8 
0,56 
0,724 
82,393 
11,263 
2,511 
0,402 
2,707 
5,620 
Біріккен 
құм 
8-25 
0,46 
3,476 
86,478 
6,028 
1,206 
0,402 
2,411 
4,018 
Бос құм 
25-53 
0,38 
6,966 
86,208 
4,818 
0,402 
0,402 
1,205 
2,008 
Бос құм 
Өсімдіктердің биіктігі - 195 см, бұталардың диаметрі - 197 см, 
сабақтарының түбінің диаметрі - 51 см, тамыр мойнының диаметрі - 5 см. 
Кіндік тамыры 28 см тереңдікте қатаң тік төмен өседі, содан кейін бірнеше 
сатылы иілу жасай отырып, тік төмен қарай өсуді жалғастырады және 100 см 
тереңдікке дейін топыраққа еніп, жер асты суларының деңгейіне жетеді. 
Кіндік тамырдан 5-тен 10 см дейінгі тереңдіктен бірнеше жер асты өркендері 
таралады. Бұл өркендер бастапқыда 5-10 см ұзындықта әр жаққа көлденең 
бағытта өседі, содан кейін күрт жоғары бұрылып, жер үсті сабақтарына 
бастама береді. Әрі қарай, әрбір жаңа өркеннің жер асты бөлігінде жаңа 
бүршіктер қайта қалыптасады да, олар жаңа жер үсті сабақтарына бастама 
береді. Бұл процесс жыл сайын қайталанып отырады, нәтижесінде 
жуандықтары бірдей көптеген жер үсті сабақты жеткілікті үлкен бұта 
қалыптасады, қосалқы тамырлар да жер асты өркендерінен бастама алады.


137 
Қосалқы тамырлардың екі түрі бар. Тік бағытталған және көлденең 
бағытталған қосалқы тамырлар. Тік бағытталған қосалқы тамырлар онша көп 
емес (2-3 дана), олар өте жақсы дамыған және мықтылығы, топыраққа ену 
тереңдігі жағынан кіндік тамырдан кем түспейді. Олардың бірі 5 см 
тереңдікте жер асты өркендерінен бастау алып, алыстап, бастапқыда топырақ 
бетінен 30 см қашықтықта 10-15
0
бұрыш жасап төмен өседі, содан кейін 75 
см қашықтықта көлденең бағытта күрт иіледі, содан соң бірнеше сатылы 
иілулер жасап, кейін ол өсуді жалғастырады және 100 см тереңдікке дейін 
топыраққа еніп, жер асты суларының деңгейіне жетеді. Көлденең бағыттағы 
қосалқы тамырлар көбінесе топырақ бетіне 100 см жақын көлденең бағытта 
өседі, содан кейін күрт иіліп тік төмен қарай өсуді жалғастырады және 
топыраққа 60 см тереңдікке енеді. Кіндік және қосалқы тамырлардан 25-30 
см тереңдіктен тік бағытта бірінші реттік бірнеше ірі бүйірлік тамырлар 
кетеді. Олар көп иілім жасап, біресе горизонталь, біресе көлбеу, біресе тік 
төмен бағытта топыраққа жер асты суларының капиллярлық көтерілу 
аймағына дейін енеді. Олардың кейбіреулері тіпті жер асты суының 
деңгейіне дейін жетеді. Кіндік тамыр бесінші реттік бүйірлік тамырлар 
түзілгенге дейін бұтақтанады. Екінші реттік бүйірлік тамырлардың ұзындығы 
120 см, үшінші реттік - 52 см, төртінші реттік - 10 см, ал бесінші реттік 5 см 
артық емес. Қосалқы тамырлар горизонталь бағытта төртінші реттік бүйірлік 
бұтақтану түзілгенге дейін және тік бағытта үшінші реттік бүйірлік 
бұтақтану түзілгенге дейін бұтақтанады. Ұсақ тамырлардың бұтақтану 
қарқындылығы әсіресе төменгі, яғни ұсақ қиыршық тасты түйіршікті құм 
негізгі жынысты горизонтта, өте ылғалды горизонттарда айтарлықтай тығыз 
болады (3 сызба-нұсқа). 
Сызба-нұсқа 3


Достарыңызбен бөлісу:
1   ...   63   64   65   66   67   68   69   70   ...   93




©engime.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет