«Эмпатия  деңгейінің диагностикасы»

90 
Сурет 13 - «Эмпатия деңгейінің диагностикасы» әдістемесінің нәтиже 
көрсеткіштері 
Жоғары эмпатия бақылау тобында - 18,3%, эксперименттік топта - 8,3% 
берілді. Демек, мұндай болашақ мамандар басқалардың қажеттіліктері мен 
проблемаларына сезімтал, кең пейілді, оларды кешіруге бейім; адамдарға деген 
шынайы қызығушылық танытады. Олар эмоционалды түрде жауап береді, 
көпшіл, тез байланыс орнатады және ортақ тіл табады және әркез рефлексияға 
дайын. 
Адамдардың басым көпшілігіне тән эмпатияның қалыпты деңгейі 
эксперименттік топта 25,8%, ал бақылау тобында - 38,3% көрсетті. Олар 
сұхбаттасушының айтқанынан гөрі көп нәрсені түсінуге тырысып, сөйлесуге 
мұқият, бірақ сезімнің ағыны сіздің көзқарасыңыз бойынша шамадан тыс болса, 
олар шыдамдылықты жоғалтады. Оларда ешқандай сезімталдық жоқ, бұл 
адамдардың толық қабылдауына кедергі келтіреді. 
Эксперименттік топтағы сыналушылардың 37,5% -ы эмпатияның төмен 
деңгейін көрсетті (бақылау тобы - 18,3%). Мұндай адамдар адамдармен 
байланыс орнатуда қиындықтарға тап болады, олар шулы компанияда өзін 
жайсыз сезінеді; басқалардың әрекеттеріндегі эмоционалды көріністер кейде 
сізге түсініксіз және мағынасыз болып көрінеді.Өте төмен деңгейді 
эксперименттік топтағы респонденттердің 20% -ы және бақылау тобындағы 
14,1% -ы берді. Эмпатикалық тұлғалық бетбұрыстары дамымаған. 
Тұлғааралық қатынастарда олар көбінесе ыңғайсыз жағдайда болады, 
басқалармен өзара түсіністік таба алмайды. 
Сонымен, жұмыстың тиімділігі сыналушылардың эмпатиясы мен 
коммуникативті толеранттылық деңгейіне байланысты деп санайтындықтан, 
зерттеу барысында алынған нәтижелер қалыптастырушы эксперименттік 
жұмыстарды жүргізу қажет екендігін көрсетеді. 
7. Зерттеу жұмысымыздың келесі эмпирикалық болжамын дәлелдеу 
мақсатында «Кәсіби рефлексия - бұл кәсіби қызметтің тиімділігін анықтайтын 
7.50%
8.30%
25.80%
37.50%
20%
10.80%
18.30%
38.30%
18.30%
14.10%
0.00%
5.00%
10.00%
15.00%
20.00%
25.00%
30.00%
35.00%
40.00%
45.00%
Өте жоғары
Жоғары 
Орта 
Төмен 
Өте төмен
Эксперименттік топ 
Бақылау тобы

91 
құрылымдық және динамикалық компоненттерді қамтитын ажырамас жеке 
білім беру» деген жеке болжам жасалынды. Анықтау үшін М.К.Тутушкинаның 
«Кәсіби рефлексия деңгейін анықтау» әдістемесі қолданылды. Көрсеткіштерді 
талдау және салыстыру кезінде біз болашақ мұғалім үшін оңтайлы 
рефлексияның дамуының орташа және жоғары деңгейлері екенін ескердік. 
Бағаланбаған деңгей қозғыштықтың жоғарылағанын және өзінің қызметін 
негізсіз қайта тексергенін көрсетеді. Деңгейі төмен студенттер, әдетте, олардың 
мінез-құлқын талдаудың, 
іс-әрекеттерін сыни тұрғыдан бағалаудың 
қажеттілігін көрмейді (кесте 8). 
Кесте 8 - Студенттердегі кәсіби рефлексияның даму көрсеткіштері 
Эмпатия деңгейлері 
Эксперименттік топ
Бақылау тобы 
Өте жоғары 
43,01% 
31,76% 
Жоғары
38,28% 
45% 
Орта
14,83% 
19,54% 
Төмен
3,88% 
3,7% 
Кестеде жоғары деңгейдегі рефлексия эксперименттік топ студенттеріне 
43,01% және бақылау тобы студенттеріне 31,76% тән болғандығы көрсетілген. 
Алайда, бұл көрсеткіштер сыналушылардың 50 пайызына жуық студенттерде 
әлі кәсіби рефлексияның қалыптаспағандығын көрсетеді.
Осыған байланысты білім беру процесінде білім алушылардың бойында 
осы сапаны дамытуға мақсатты назар аудару қажет. Бұл үдерісте келесі 
әдістерді қолдану үлкен маңызға ие: педагогикалық ойындар, пікірталастар, 
зерттеулер, тренингтер, педагогикалық жағдаяттарды талдау, күнделік жүргізу, 
аудио немесе видео өзін-өзі бақылау. Оқу ойындарының әдісі оқу, іскерлік 
ойындарын қолдануды қамтиды. Рефлексия - бұл әдетте бірнеше рет өткізілетін 
циклдарды қамтитын іскерлік ойынның элементі. Бір циклден екінші циклға 
ауысу немесе процестің аяқталуы әр циклдан кейін қабылданған шағылысу 
нәтижесіне сәйкес жүзеге асырылады. 
Алғашқы анықтау кезеңі бойынша төмендегідей тұжырымдар жасалынды: 
- 
біріншіден,
«Рефлексия жайлы не білесіз?» атты авторлық сауалнама 
нәтижесі бойынша студенттердің жалпы рефлексиялық мәдениеттуралы 
білімдерінің төмендігін көрсетеді; 
- 
екіншіден,
«Студенттердің мотивациялық доминанттарын талдау» 
сауалнамасы бойынша экспериметтік жұмыстарды жүргізгенге дейінгі бақылау 
және тәжірибелік топтардың рефлексиялық әрекетке деген мотивтерінің 
көрсеткіш деңгейлері арасында айтарлықтай айырмашылық болған жоқ, екі 
топта да «орта» деңгей басымдық танытты; 
- 
үшіншіден, 
«Рефлексияға бағыттылықтың көріну деңгейі» атты 
әдістемесінің нәтижесі бойынша студенттердің рефлексияға бағыттылығы 
ортадан төмен деңгейде болып шықты, бұл студенттердің көпшілігінің өз 
әрекетіне баға беруге дағдыланбағандығын көрсетеді; 

92 
- 
төртіншіден
, «Педагогикалық проблемалық жағдайларды шешудің 
басым деңгейін анықтауға арналған сауалнамасы» нәтижесі көрсеткендей, 
проблемалық педагогикалық жағдайларды шешу деңгейі «орта» деңгей 
бойынша 68-70,5 аралығын құрады. Бұл проблема туындаған жағдайда 
рефлексия қатысушыларда өздігінен пайда болуы мүмкін, сондықтан 
қалыптастыру экспериментін жүргізу қажеттілігі туындайды; 
- 
бесіншіден, 
«Т.Эллерстің сәтсіздіктерді болдырмау мотивациясы үшін 
тұлғаны диагностикалау әдістемесі» бойынша болашақ спорт мұғалімдердің 
дайындығының мотивациялық-тұлғалық, мазмұндық, жедел-әрекеттік және 
құрылымдық компоненттері рефлексияға түрткі болуы мүмкін, біздің 
ойымызша, табысқа жетуге деген ынтасы жоғары және тәуекелге бел буған 
адамдар 
рефлексияға 
дайын, 
алайды 
арнайы 
ұйымдастырылған 
қалыптастырушы экспериментті қажет ететіні анық; 
- 
алтыншыдан, 
«Эмпатия деңгейінің диагностикасы» әдістемесі бойынша 
болашақ мұғалімдердің рефлексия қажеттілігі мен эмпатия деңгейі арасында 
тікелей байланысбар, дәлелдеу үшін қалыптастыру экспериментін жүзеге 
асырып, экспериментке дейінгі және кейінгі нәтижелерді салыстыруды қажет 
етеді. 
- 
жетіншіден,
«Кәсіби рефлексия деңгейін анықтау» әдістемесінің 
алғашқы нәтижелері көрсеткендей, сыналушылардың 31-43 пайызында ғана 
кәсіби рефлексияның жоғары деңгейін көрсетті. Бұл нәтиже кәсіби білім беру 
процесінде студенттердің бойында зерттеліп отырған сапаны дамытуға 
мақсатты назар аудару қажет екенін көрсетеді. 

жүктеу/скачать 3,25 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: