1 Карипова М. Р


Мемлекеттік бюджет жүйесі



Pdf көрінісі
бет128/169
Дата27.10.2023
өлшемі3,61 Mb.
#188867
түріОқулық
1   ...   124   125   126   127   128   129   130   131   ...   169
Байланысты:
Экономикалық-теория.-Карипова

Мемлекеттік бюджет жүйесі 
– экономикалық қатынастар мен заңдық нормаларға 
негізделген барлық бюджет түрлерінің жиынтығы. Қазақстан Республикасы Бюджет 
кодексіне сәйкес, бюджет жүйесі – бұл барлық бюджеттердің, Қазақстан Республикасы 
Ұлттық қорының, бюджеттік үдерістер мен қатынастардың жиынтығы. 
Қазақстан Республикасы бюджет жүйесінің құрамына бюджет- тердің келесідей 
деңгейлері кіреді: 
-
 
республикалық бюджет; 
-
 
жергілікті бюджеттер: 
облыстық бюджет, облысқа бағынатын қалалар бюджеті, 
республикалық маңызы бар қалалар бюджеті, астана бюджеті, аудандар бюджеті. 
Экономикада мемлекеттік бюджет жүйесі төмендегідей негізгі қызметтерді 
атқарады: 
1)
қаржы ресурстарын мемлекет пен қоғам қажеттіліктеріне жұмылдыру; 
2)
әлеуметтік-экономикалық мәселелерді реттеу; 
3)
қаржы ресурстарын қайта бөлу (аймақтық, салааралық, ведомствоаралық, 
әлеуметтік); 
4)
кәсіпкерлік қызметті қолдау және ынталандыру; 
5)
инвестициялық жобаларды жүзеге асыру; 
6)
әлеуметтік қорғау; 
7)
мемлекеттік қаржының кірістері мен шығыстарына бақылау жасау. 
Мемлекеттік бюджет жүйесі бірнеше принциптерге негізделеді: 
1)
бірлік принципі – ҚР-сы территориясында бірыңғай бюджет заңдылығын, 
дербес бюджет сыныптамасын қолдану; 
2)
толықтылық принципі – бюджеттер мен Ұлттық қорға келіп түсетін барлық 
түсімдер мен шығыстардың заңдық тәртіпте көрініс табуы; 
3)
шынайылық принципі – бюджет параметрлерінің экономиканың ағымдық 
жағдайының көрсеткіштеріне, Қазақстан Республикасының және аймақтардың әлеуметтік-
экономикалық дамуының параметрлері мен бағыттарына сәйкес келуі; 
4)
ашықтылық принципі – бюджет заңдылығы аясындағы нормативтік-
құқықтық актілерді міндетті түрде жариялау; 
5)
дәйектілік принципі – бюджеттік қатынастар аясында алдын- ала қабылданған 


104 
шешімдерді мемлекеттік басқару органдарының қадағалауы; 
6)
нәтижелілік принципі – бюджеттік бағдарламаларда көрсетілген белгілі бір 
нәтижелерге жетудің қажеттілігіне байланысты бюджет- терді әзірлеу және орындау; 
7)
тиімділік принципі – бюджет құралдарын аз көлемде қолдана отырып, ең жақсы 
нәтижеге жетудің қажеттілігіне байланысты бюджетті нақты іске асыру; 
8)
жауапкершілік принципі – бюджет заңдылығын бұзғаны үшін бюджет үдерісіне 
қатысушыларды жауапкершілікке тарту; 
9)
бюджеттердің дербестілігі принципі – әртүрлі деңгейдегі бюджеттер 
арасындағы түсімдердің тұрақты түрде бөлінуін қамтамасыз ету. 
Мемлекеттік бюджеттің табыстары мен шығындарының құры- лымы төмендегідей 
бюджет сыныптамасымен анықталады: 
1.
Бюджет табыстары: 
-
салықтық түсімдер; 
-
салықтық емес түсімдер; 
-
негізгі капиталды сатудан түскен түсімдер; 
-
трансферттердің келіп түсуі. 
2.
Бюджет шығындары. 
3.
Операциялық сальдо. 
4.
Таза бюджеттік несиелеу: 
-
бюджеттік несиелер; 
-
бюджеттік несиелерді жабу. 
5.
Қаржылық активтер операциясы бойынша сальдо: 
-
қаржылық активтерді иелену; 
-
мемлекеттің қаржылық активтерін сатудан түскен түсімдер. 
6.
Мемлекеттік бюджет тапшылығы (артықшылығы). 
7.
Бюджет тапшылығын қаржыландыру (артықшылықты қолдану): 
-
қарыздардың келіп түсуі; 
-
қарыздарды жабу; 
-
бюджет құралдары қалдықтарының қозғалысы. 
Мемлекеттік бюджет шығындарын бөлек алып қарайтын болсақ, оларға мыналар 
кіреді: 
-
мемлекеттік қызмет көрсетулер; 
-
қорғаныс; 
-
қоғамдық тәртіп, қауіпсіздік, сот қызметі, құқықтық және қылмыстық-атқару 
іс-әрекеті; 
-
білім беру; 
-
денсаулық сақтау; 
-
әлеуметтік көмек және әлеуметтік қамсыздандыру; 
-
тұрғын үй-коммуналдық шаруашылық; 
-
мәдениет, спорт, туризм, ақпараттық кеңістік; 
-
ауыл, су, орман және балық шаруашылықтары, ерекше қорғалатын табиғи 
территориялар, қоршаған ортаны және жануарлар әлемін қорғау, жер қатынастары; 
-
отын-энергетикалық кешен және жерді пайдалану; 
-
өнеркәсіп, сәулет, құрылыс және қала құрылысы қызметі, көлік және байланыс; 
-
қарыздарды өтеу; 
-
арнайы трансферттер; 
-
басқалары. 


Достарыңызбен бөлісу:
1   ...   124   125   126   127   128   129   130   131   ...   169




©engime.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет