9)Сақтардың Ахеменидтер державасымен қарым-қатынасы. Көне жазбаларға қарағанда Ахамен әулетінің патшалары КирІІ, ДарийІ сақтардың. Әртүрлі
тайпалары мен жауласып, бірде жеңіп, бірде жеңіліп отырған. Сақтар парсы әскерінің құрамында
грек - парсы соғыстарына қатысты, Ахамендердің әскери құрамында қызмет атқарды. Осы оқиғалар
туралы егжей тегжейлі әңгімелейтін Геродот массагеттер жерін Каспий теңізінен шығысқа таман,
Ақары сөзенінің арғы жағындағы күннің шығу бағыты бойынша орналастырады. ІІКирмен Дарий
жорықтарының жолдары таластуғызады. Біреулер Дарий өзінің із ашарының жүрген жолын
қайталай отырып, сақтармен Әмударияның арғы жағында Арал теңізі маңында кездесті деп
санайды, екінші біреулер ІІ Кир массагеттер мен Үз бой өзені арғы жағында шайқасты, ал Дарий
сақтар жеріне Әмударияның орта тұсынан өтті деп санайды.
10)Сармат тайпалық одағы. Сармат тайпаларының қалыптасуы өте ерте заманнан басталады. Бұл тайпаның аты б.з.б. IIIғ. Бастап
тарихқа кірген. Сармат тайпалар одағы Батыс Қазақстан өңірінде өмір сүрген. Олар б.з.б. үшінші
және б.з. төртінші ғасыр аралығында Тобылмен Дунай аралығын мекендеген. Олар алғашында,
б.з.б. VIII ғасырда «савроматтар» деп аталған. Б.з.б. II ғасырдан бастап ірі саяси одаққа бірігіп,
Оңтүстік Орал, Еділ бойына, Қазақстанның батыс аумағына қоныстанған. Б.з. IVғ. Ғұндардан жеңіліп,
батысқа қарай қоныс аударған. Археологиялық деректер сарматтар да әлеуметтік теңсіздік
болғанын көрсетеді. Алғашқы қауым кезінде сарматтардың құқықтары бірдей болса, ал әскери
демократияның заманында қауымның ішкі, сыртқы мәселелерін тек әскер басшылармен
қолбасшылар шешетін. Олар қарапайым қауым мүшелерімен санаспады және қатардағы қауым
мүшелерін қанап отырды. Сарматтардың мәдениеті даму деңгейі тұрғысынан үш кезеңді қамтиды.
Біріншісі – көне сармат кезеңі, екіншісі- ортаңғы сармат кезеңі, үшіншісі кейінгі сармат кезеңі.
Негізінен көшпелі малшаруашылығымен айналысқан. Жылқы мен қой өсірген. Иран тілдес болған.
Жылқыны тебіндеуге үйренген түрлері және жорыққа мінетін қазанаттар өсірген. Еділ Жайық
бойын, Қара теңіз жағалауын мекендеген сарматтар малшылықпен қатар егіншілікті де игерген.
