П. И. Пидкасистый а у д а р ғ а н д а р
I бөлім. Педагогиканың жалпы негіздері
жүктеу/скачать 13,11 Mb. Pdf көрінісі
|
дидактика кытап 2
| I бөлім. Педагогиканың жалпы негіздері
Әлеуметтендіру деп өскелең адамның түлға ретінде тарихи жинақталған мәдениетті, әлеуметтік тәжірибені меңгеруі және жасауы арқасында өскелең адамның қоғамға ену үрдісі түсініледі. Педагогикаға қатысты бүл әрекетті түлғаның мақсатты багытталган әлеуметтенуі деп белгілеуге болады. Өйткені кез келген педагогикалық әрекет белгілі бір мақсатпен жасалады және қоғамға жеке түлғаның енуі педагогтың басшылығымен, тәрбиеленушінің педагогпен өзара әрекеттесу үрдісінде жүзеге асырылады. Бүл жерде, әрине, әлеуметтенуді тек қоғамның өзгермеген және өзгеріл- мейтін түрінде, оған жеке түлғаның бейімделуі емес, үйымдастырылған әлеуметтендіру туралы айтылған. Демек, мектеп бітіруші қоғамда өзінің қызметін тек жақсы орындаушы ғана емес, сондай-ақ, өз бетінше әрекеттене алатын болуы керектігі туралы айтылып отыр. Ол қазіргі өмірге тек қана бейімделіп қана қоймай, И.В. Сталиннің атақты сөзіндегідей, мемлекеттік машинаның “бүрандасы” ғана болып қоймай, орнатылған тәртіпке, оны қайта қүруға дейін өзіндік үлес қосатын мүмкіндік алуы керек. Бірақ “әлеуметтену” терминінің мағынасы педагогикалық түсініктер шеңбері-нен шығып кетеді. Бір жағынан, ол кеңірек философиялық және әлеумет-танулық ғылымдар нысанасына жатады да педагогикалық болмыстың нақты сипаттамасынан алыстап, абстракцияға айналады. Екінші жағынан, ол адамның қоғамға енуіне, жекеленуге қажет болатын, яғни түлғаның қалыптасуының мәнді жағын, педагог үшін аса маңызды жәйтті көлеңкеде қалдырады. Тек жеке түлға ғана өмір мен шығармашылыққа өзіндік қатынас жасай алуға қабілетті. Біз қарастырып отырған түрғыда «білім беру» түсінігі тәрбиеге өте жақын. Білім беру әрі қоғамдық қүбылысты, орі педагогикалық үрдісті білдіреді. Ол педагогиканың объектісін жалпы әлеуметтік нысанаға ендіріп қоймай, сондай- ақ нақты түсініктер арқылы оның мәнін ашуға мүмкіндік тудырады. Мысалы, Ресей Федерациясының Білім беру туралы заңында: білім беру - адам, қоғам және мемлекет мүдделері түрғысындағы торбие мен окытудың мақсатты бағытталған үрдісі. Бүл жерде білім беру кең педагогикалық мағынадағы тәрбие сияқты көрсетілген. Мүндай мазмүнды таңдаудың жағымды жағы белгілі бір дәрежеде көп мағыналылық жойылады. Сондай-ақ, бірінші немесе екінші мағынадағы білім беру деп айту қажетсіз болғанмен, бүл түсініктің мазмүны заңдағы көрсетілген шектеулерден шыға алады. “Білім беру” терминінің пайдасына тағы бір долел бар. “Торбие” сөзін кең педагогикалық мағынада колданушы педагогтарда (яғни, “Білім берудің” Білім беру заңында қолданылғаны сияқты), шетелдік оріптестермен сөйлескенде, әсіресе әңгіме ағылшын тілінде жүргізілсе, қиындықтар тууы мүмкін. Ал осы ағылшын тілі қазір халықаралық ғылыми қарым-қатынас тілі болып отыр. “Тәрбие” сөзін жоғарыда айтылған ескертпелерді сақтай отырып, ағылшын тіліне аудару мүмкін емес. Оның мәнін тәрбиенің мағынасына жуықтатып бірнеше сөзбен беруге болады, бүл ретте есіисаііоп - “білім беру”; аГСііисІе есіисаіоп, уаіұе есіисаііоп, яғни қарым-катынастардың қүрылуы (қалыптасуы) және “қүндылық” білім беру, яғни оқушыларда қүндылық қатынастардың қалыптасуы. Тағы Іо Ьгіп§ ир етістігі бар, бірақ ол тек “тәрбиелеуді” емес, “өсіру” (растить), “баптап өсіру” (выращивать) деген сөздерді білдіреді. Сонымен, жалпы қабылданған соңғы шешім бүгінгі күні жоқ. Осы көзқарасты қолдаушылар өз дәлелдерін келтіреді, олардың ойынша, білім беру педагогикалық орекетті кеңірек көрсететін түсінік болып есептеледі. Демек, |